Węgiersko-słowacki podręcznik do historii
Published on
Story by
bálint ablonczy
Translation by:
ania stankiewicz
Projekt wspólnego podręcznika został zaproponowany przez komitet historyków i jest zaplanowany do realizacji na początek 2008 r. Jest jednak obciążany wieloma problematycznymi kwestiami.
Pomysł wspólnego podręcznika narodził się w 1951 r. na pierwszej francusko-niemieckiej konferencji historyków. Węgiersko-słowaccy poszukiwacze kompromisu podają jako przykład "Historie - Geschichte" (Natan/Ernst Klett Verlag), francusko - niemiecki podręcznik wydany 5 maja 2006r. Minęły trzy lata zanim opublikowano ostateczną wersję, która nawet wtedy pokryła tylko okres przed 1945 rokiem. "Od rewolucji przemysłowej do II wojny Światowej" - broszura o takim tytule, na temat pierwszej połowy ubiegłego wieku kiedy to relacje między dwoma nacjami były o wiele bardziej napięte będzie opublikowana w 2008r.
Słowacki premier Robert Fico i jego węgierski odpowiednik Ferenc Gyurcsany przedstawili plany co do wspólnego podręcznika po szczycie, który to odbył się na Węgrzech. Temat został zasygnalizowany 19 czerwca 2007r. Wyrażenie "łączony podręcznik" jest mylące, pisze historyk Attila Simon w centroprawicowym tygodniku "Heti Valász". To jest bardziej materiał uzupełniający do "normalnego" podręcznika, ponieważ potrzeby uczniów ze Słowacji i z Węgier są inne. "To jest pomysł, który został odłożony na półkę i jest ulubionym tematem na rozmowę na następny raz, dopóki nie będzie się dzwonić na alarm dla węgierskich, rumuńskich i słowackich polityków" - krytykuje węgierski ekspert György Jakab.
Fałszowanie historii
Polityczno-historyczne relacje - mity o ustanowieniu państwowości, wolności, wojnach, niewiadomych dotyczących podziałów terytorialnych - są mylnie interpretowane w węgiersko - słowackich i rumuńsko - węgierskich powiązaniach. Wykluczenie polityczno-historycznego wątku z książki i skoncentrowanie się jedynie na socjologicznych i kulturowych aspektach nie jest jednak rozwiązaniem.
Na przykład 1938r. "Pierwsze Nadanie Wiedeńskie" (anulowane w 1947r.). Wtedy to przyznano Węgrom terytorium dzisiejszej Słowacji, utracone przez nich w 1920r. na mocy Traktatu z Trianon. Wydarzenie to jest nazywane przez Węgrów "zwrotem południowych, Górnych Ziem Węgrom". Natomiast Słowacy mówią na to "Tymczasowa węgierska inwazja i utrata południowej Słowacji" - dwie koncepcje, których nie da się pogodzić.
(Fot.: Hansolo/ Flickr)
Kolejną charakterystyczna cechą rumuńskich i słowackich podręczników jest to, że traktują one obecne granice tak jakby były one tam w niezmienionej formie od zawsze. Słowackie podręczniki mówią o terytorium o nazwie Słowacja, które istniało już w XVI w. (nie jest to prawda ponieważ Słowacja powstała dopiero na początku XX w.). Węgierscy historycy postrzegają to jako fałszowanie historii.
Jednakże węgierskie podręczniki również mają tendencję do pomijania niektórych wątków z historii swojego kraju, jak chociażby faktu, że znaczna część kraju była kontrolowana z zewnątrz przez wiele lat. Barna Ábrahám, wykładowca z Wydziału Historii na Uniwersytecie Katolickim imienia Pazmany Peter, wskazuje interpretację jednego z problemów. "Węgierski podręcznik mógł nazywać pana Hrabstwa Liptó węgierskim szlachcicem (obecnie jest to Liptovsky - region Słowacji), który to na radzie hrabstwa posługiwał się łaciną lub językiem słowackim. Prawdopodobnie ledwo mówił po węgiersku!"
Odległy sen
Coraz więcej słowackich i rumuńskich badaczy odwiedza Narodowe Archiwa Węgierskie oraz Narodową Bibliotekę Széchényi (Országos Széchényi Könyvtár, OSZK). Biblioteka była już kiedyś główną biblioteką za czasów Austro – Węgier w latach 1867r.-1918r.). Nie znajdziemy takiego miejsca jak to, ani w Bratysławie, ani w Bukareszcie.
Niektórzy Węgrzy twierdzą, iż lepiej było by przeznaczyć więcej funduszy na tłumaczenie węgierskich dzieł niż na podręcznik. Odnoszące sukces społeczne inicjatywy takie jak budapeszteńska fundacja "Terra Recognita" założona przez węgierskich badaczy w celu promowania lepszego zrozumienia ludzi z centralnej Europy ma w swoich szeregach młodą generację naukowców, lepiej predysponowanych do znalezienia porozumienia z młodymi, słowackimi historykami, którzy uczyli się z podręczników publikowanych w niepodległej Słowacji.
Jednakże wciąż są jakieś zgrzyty. "Najbardziej irytujące jest to, gdy nasi słowaccy koledzy akceptują krytykę polityki dualizmu, ale odmawiają dyskusji na temat Czechosłowackiego a nawet Słowackiego problemu mniejszościowego", wyjaśnia Csaba Zahorán, jeden z założycieli "Terra Recognita". Słowacy opublikowali książkę na temat "Traktatu z Trianon" napisaną przez Węgra Ignáca Romsics, która to odniosła ogromny sukces w Bratysławie, ale jeśli chodzi o Węgrów to książka ta wciąż rani ich uczucia. Wielu z nich wciąż jeszcze wierzy w to, że są to tylko i wyłącznie ziemie węgierskie pomimo, że prawie żaden Węgier obecnie tam już nie mieszka.
Tłumaczenie z węgierskiego na angielski: Lóránt Havas
Dyskusja na temat podręcznika do historii i problematyczne daty
1867r.: Ustanowienie Austro-Węgier
1920r.: Traktat z Trianon - Węgry straciły 71% swojego terytorium i 66% populacji Słowacja, była część składowa Czechosłowacji
1938r.: Południowa Słowacja powraca do Węgier
1939r.: Rozpad Czechosłowacji
1939r.: Powstanie Pierwszej Republiki Słowackiej
1947r.: Traktat Paryski (Węgry straciły swoje terytoria przyłączone w latach pomiędzy 1938r. a 1941r.)
1949r.: Ustanowienie Komunistycznej Republiki Węgier
1969r.: Ustanowienie Czechosłowacji
1989r.: Demokratyczna transformacja Węgier
1993r.: Ustanowienie Republiki Słowackiej i Republiki Czeskiej
Story by
Translated from Hungaro-Slovak history textbook: keep dreaming