Uliczny spektakl: walcz z apatią, kochaj Sarajewo
Published on
Story by
Joao Marques
Mieszkańcy Sarajewa twierdzą, że sztuka uliczna w tym mieście nie istnieje i poza nielicznymi tancerzami breakdance i kilkoma ścianami pokrytymi graffiti to stwierdzenie wydaje się niemal całkowicie prawdziwe. Niemniej jednak, kilka miesięcy temu, na ulicach Sarajewa, zaczęły się pojawiać uliczne występy o podtekście politycznym.
Sarajevo Film Festival otworzył swoje podwoje w stolicy Bośni6 sierpnia, a dokładniej podczas jednego z najbardziej ruchliwych tygodni w ciągu całego roku. Poza wyjątkowym blaskiem emanującym od przybyłych na festiwal gwiazd filmowych, kulturalne życie miasta należy raczej do spokojnych. Lokalne i narodowe muzea borykają się z brakiem wsparcia ze strony państwa. Obejmujący stery na zasadzie rotacji trójdzielny organ państwowy, który odzwierciedla religijne podziały pomiędzy muzułmańskimi Bośniakami, ortodoksyjnymi Serbami a chrześcijańskimi Chorwatami został utworzony po zakończeniu wojny w 1995 roku, lecz nie przyczynił się do polepszenia warunków życiowych w tym państwie. Ta masywna struktura administracyjna nie jest zdolna, bądź nie ma wręcz zamiaru, przebić się przez ogromną biurokrację, charakteryzującą każdy tego rodzaju organ zarządzający. Jest to szczególnie widoczne, kiedy zachodzi potrzeba zainwestowania w sektor, który nie przynosi dochodów, a takim jest kultura. Na poziomie ulicznym, przejawy artystyczne i kulturalne są również prawie nieobecne.
„Śmieciowe” przedstawienie
Luke Kasitz jest znaną postacią pośród sarajewskich działaczy. Ten 27-letni amerykański architekt krajobrazu przyjechał tutaj w 2010 roku wraz z miłością, a także ochotą do podjęcia walki z tutejszymi problemami. Organizacja pozarządowa „MOBA”, w której Luke się udziela, promuje obywatelską świadomość i ekologię miejską. Sztuka uliczna jest jednym z narzędzi używanych do realizacji celu. Wiosną, Luke wraz z grupą przyjaciół ubrani w stroje koktajlowe, koszule i krawaty, sprzątali ulicę przebiegającą wzdłuż lokalnej rzeki Miljacka. Wydarzenie to miało na celu podniesienie świadomości społecznej. „Ludzie nie poczuwają się do odpowiedzialności za to, co się dzieje poza ich domami” - twierdzi Luke. „Chcieliśmy pokazać, że odpadki to nie jest problem kogoś innego; każdy powinien brać udział w ich usuwaniu”. Następnym razem, planują to powtórzyć ubrani w piżamy.
Jedną z osób, które brały udział w tym wydarzeniu, jest Ervina Muftić, udzielająca się społecznie 23-letnia studentka architektury, która również bierze aktywny udział w stawianiu czoła urbanistycznym problemom tego miasta. Na przykład, w 1999 roku KJKP Rad - regionalna firma publiczna odpowiedzialna za zagospodarowanie parków i miejsc publicznych - nielegalnie zajmowała Plac Trg Kulture. Uprzednio popularne miejsce spotkań towarzyskich, mieszczące się naprzeciwko narodowego teatru młodzieżowego, w ciągu jednej nocy przemieniło się w miejsce parkingowe. Oficjalnie plac ten należy do teatru, ale mimo skierowania tej sprawy na drogę sądową sytuacja nie uległa zmianie. Ervina zorganizowała polityczną akcję [którą nazwała „Check-Mate”], nie mającą nic wspólnego z jej projektem uniwersyteckim, w ramach kursu „urbanistyka i planowanie miejskie”, na który uczęszczała.
W ramach tej akcji, młoda studentka wraz z grupą przyjaciół ubranych w czarno-białe stroje - w asyście akordeonisty - okupowali ten parking przez parę godzin. „To była pewnego rodzaju partia szachów, w której udział brało dwóch mistrzów szachowych i pionki” - opowiada Ervina. „Zadaniem mistrzów szachowych było ustawić te pionki w szeregu, co miało symbolizować biurokrację i prawo ustanowione przez państwo, lecz kiedy muzyka grała pionki wciąż się przemieszczały. Muzyka symbolizowała wolność”. W przeciwieństwie do tego co osiągnęła później swoim wystąpieniem w telewizji, reakcja zebranych tam ludzi była umiarkowana. Był to godzinny talk-show na antenie telewizji narodowej, gdzie dyskutowano na tematy związane z urbanistyką, na który Ervina zjawiła się z twarzą wciąż pomalowaną na biało.
Upadek urbanistyki
Większość robot budowlanych przeprowadzanych jest bez zezwoleń i bez większego szacunku dla otaczających je terenów, w wyniku czego Sarajewo wygląda tak jakby było budowane w sposób przypadkowy, bez uprzedniego planowania. Korupcja i biurokracja ułatwia deweloperom uzyskiwanie licencji na budowę dopiero po jej rozpoczęciu, bez żadnych prawnych konsekwencji tego procederu. „Planowanie tutejszej przestrzeni odbywa się samoistnie” - mówi Vesna Pašić, profesor planowania miejskiego na uniwersytecie w Sarajewie. „Tutaj nie ma żadnej strategii, żadnego planowania. To się po prostu dzieje, korupcja jest tutaj problemem”. Pasič, która również brała udział w projekcie „Check Mate” wierzy, że sztuka uliczna jest dobrym kierunkiem aby podnieść świadomość społeczną. „Musimy tworzyć krytyczne umysły. Jeśli tego rodzaju akcje zaczną się rozrastać, to może mieć to duży wpływ. Próbujemy pokazać studentom różne metody podejścia do spraw dotyczących terenów miejskich i ich problemów” - tłumaczy Vesna, po czym dodaje: „Młodzi ludzie są otwarci, ale zbyt apatyczni. Są rozczarowani swoim życiem”.
Grupy młodych ludzi codziennie wypełniają kawiarnie w okolicach Ferhadija, jednej z głównych ulic handlowych. „Oni wolą spędzić dzień popijając kawę niż próbować polepszyć otoczenie w którym żyją” - mówi Ervina. „Tak naprawdę to niezadowolenie zmotywowało mnie do działania. Sprawy nie wyglądają tak, jak powinny wyglądać. Ludzie nie zauważają spraw, które potrzebują zmian. Nie widzą tego jakie są pilne. W 2011 roku, 43,3% Bośniaków było bezrobotnych. Jest to problem, który został rozjątrzony przez międzynarodowy kryzys finansowy a także emigrację tych, którzy charakteryzowali się wysokim 'potencjałem umysłowym'. Większość ludzi w naszym wieku jest bezrobotna, i prawdopodobnie tak będzie jeszcze przez jakiś czas” -przyznaje Luke. „W Moba mówimy im, że podczas gdy żyją z rodzicami i są na ich utrzymaniu, to mogliby w tym czasie zrobić coś konstruktywnego dla miasta”.
Wolontariat
Świeżo upieczeni absolwenci szkół, którzy poszukują doświadczenia, zaczynają powoli angażować się w działalność organizacji pozarządowych takich jak MOBA. 21-letnia studentka architektury Srna Tulić, była członkini jednej z ekologicznych organizacji pozarządowych, zorganizowała w czerwcu, drugi w historii Sarajewa, tzw.. flash-mob [co po angielsku dosłownie oznacza: „błyskawiczny tłum”]. Ponad 250 ludzi zebrało się tamtego wieczoru przed wejściem do BBI, największego centrum handlowego w mieście, gdzie zaczęli spontanicznie tańczyć. Akcja ta miała na celu zwrócenie uwagi na brak ochrony młodych wolontariuszy pracujących w Federacji. autonomicznym regionie w południowej Bośni, ze stolicą w Sarajewie. Według tamtejszego prawa, „praca wolontariusza nie jest brana pod uwagę jako doświadczenie zawodowe a wysoko wyszkoleni wolontariusze są wykorzystywani przez mniej skrupulatnych pracodawców” - opowiada Srna, siedząc na tarasie kawiarni „Barhana”, położonej niedaleko centrum miasta.
Ervina wraz z kilkoma przyjaciółmi są grupą idealistycznych ludzi z pragmatycznym podejściem. W dalszym ciągu spotykają się co tydzień, dyskutując na tematy, które mają bezpośredni wpływ na ich samych, bądź na ich miasto. Następnym problemem którym mają zamiar się zająć jest zbyt duży ruch uliczny, który uniemożliwia rowerzystom poruszanie się po mieście. „Myśleliśmy żeby zorganizować koncert dla samochodów, aby zrekompensować im symfonię hałasów i dymu, którą ofiarowują miastu każdego dnia”. Srna i jej przyjaciele są w trakcie tworzenia własnej organizacji pozarządowej mającej na celu ochronę praw wolontariuszy. Krok po kroku młodzi zaczynają robić coś w związku z problemami dotyczącymi ich miasta. Apatia jest wszechobecna, lecz podczas gdy władze rządowe stawiają opór przeciwko promowaniu zmian, małe krytyczne grupy ludzi sprowadzają tę dyskusję na ulicę.
Artykuł powstał w ramach jednego z projektów cafebabel.com - Orient Express Reporter II - zrealizowanych na Bałkanach w okresie 2011-2012, dzięki finansowemu wsparciu Komisji Europejskiej i Fundacji Allianz Kulturstiftung. Projekt ten ma na celu obopólny bliższy wgląd w kulturę i środowiska tychże krajów.
Fot.: główn: flash mob Sarajevo © B. Ganic; trash performance © Vedad Orahovac; "check mate" © Jasmin Panjeta; Ervina Muftic © Joao Marques i Srna Tulic © Alfredo Chiarappa dla "Orient Express Reporter II", cafebabel.com, Sarajewo 2012/ wideo flash mob (cc) xredakcija/ youtube
Story by
Translated from Street performance: fight apathy, love Sarajevo