Szwecja: Allsvenskan, ostatnie amatorskie zespoły piłki nożnej
Published on
Translation by:
Ola Radzienczak
We wrześniu rozpoczyna się europejski sezon piłkarski, tymczasem szwedzka pierwsza liga śpi.
Szwecja, pomimo że jest niewielkim krajem zawsze osiągała wspaniałe wyniki na boiskach piłkarskich. Jej reprezentacja wywalczyła srebrny medal na Mistrzostwach Świata w 1958 (przegrała jedynie z Brazylią, Pelego), następnie zadziwiła wszystkich zdobywając brąz w 1994 roku. Szwedzkie kluby zaskakująco dobrze radziły sobie również w zawodach europejskich: IFK Goteborg w latach 80. wygrał dwa razy mistrzostwo UEFA, a Malmo FF doszło aż do Ligi Mistrzów w 1979. Jeszcze bardziej godne podziwu jest to, że piłkarze szwedzkich klubów aż do lat 90. grali amatorsko.
Po godzinach
Kiedy IFK Goteborg wygrał w półfinałach Ligi Mistrzów z FC Barcelona 3:0, katalońska prasa nie kryła oburzenia. Jak profesjonaliści mogli przegrać z amatorami? W komentarzach prasowych pełno było złośliwych uwag, dotyczących wykonywanej na co dzień przez piłkarzy z Goteborga pracy: "strażak podaje piłkę do urzędnika banku" itd. Szwedzka amatorska drużyna piłkarska z Goteborga grała na najwyższym poziomie nawet podczas kwalifikacji na stadionie Camp Nou, gdzie przegrała dopiero w rzutach karnych. Dziś większość zawodników przeszła na zawodowstwo. Nawet drużyna narodowa, pomimo iż bierze udział w najważniejszych wydarzeniach piłkarskich coraz rzadziej odnosi sukcesy, przykładem mogą być mistrzostwa w 2008 roku, kiedy Szwedzi przegrali w kwalifikacjach z Rosjanami 2:0. Szwedzkie zespoły często muszą wytężać wszystkie swe siły by konkurować z niższymi ligowo klubami w europejskich zawodach.
Szwecja jest przykładem tego, jak bardzo europejski futbol zmienił się w ciągu ostatnich 15 lat pod wpływem nowych warunków ekonomicznych. Spowodowały one przyznanie klubom piłkarskim dochodów z transmisji telewizyjnych. W zachodnioeuropejskiej "Wielkiej Piątce", czyli niemieckiej Bundeslidze, hiszpańskiej La Liga, włoskiej Serii A, angielskiej Premier League i francuskiej Ligue 1, tantiemy z praw do transmisji telewizyjnych negocjowane są bezpośrednio przez kluby piłkarskie. W Szwecji dochody dzielone są równo pomiędzy kluby przez Szwedzki Związek Piłki Nożnej (SvFF). Nie pozwala to najlepszym klubom na osiągnięcie stabilności niezbędnej do utrzymania najwyższego poziomu w szwedzkiej piłce nożnej.
Money, money, money
Uważa się, że zespoły Allsvenskan, przy dobrej passie są w stanie pokonać każdą drużynę, w ciągu ostatnich dziesięciu lat tytuł mistrzowski w rozgrywkach zdobyło osiem różnych klubów. W rzeczywistości mistrzostwa te są bardzo niemiarodajne, ponieważ w czasie rozgrywek faworyci nie mogą zatrzymać swoich najlepszych piłkarzy. W 2007 roku aktualni mistrzowie z Goteborga zostali zmuszeni w połowie sezonu odsprzedać klubowi Groningen swojego króla strzelców Marcusa Berga, narażając tym samym swoją pozycję lidera. Menedżerowie muszą w środku sezonu eksperymentować i zmieniać ustawienia piłkarzy na boisku oraz ustalać nową taktykę. Brak ciągłości z powodu nieoczekiwanej utraty zawodnika i odpływ najbardziej utalentowanych piłkarzy doprowadza czołowe kluby do upadku.
Jednocześnie dochody ze sprzedaży w Allsvenskan, w porównaniu do klubów z I ligi (liga szwedzka jest na 28 miejscu w rankingu UEFA) są mniejsze o około 73 miliony euro. Miasta Goteborg i Porto (Portugalia) są podobnej wielkości. Goteborg jest miastem dużo bogatszym, a mimo to dochody FC Porto przekraczają o 10% dochody wszystkich szwedzkich klubów piłkarskich. Szwedzki system podatkowy nie sprzyja klubom piłkarskim, nie pozwala na ściągnięcie utalentowanych piłkarzy. W Danii istnieją 3-letnie ulgi podatkowe dla sportowców z innych krajów. Podobny system w Szwecji obejmuje okres 3 miesięcy. Szwedzki klub musi zapłacić 13 500 euro by pensja netto zawodnika wynosiła 5 200 euro. Resztę tej kwoty stanowi: podatek od wynagrodzeń - 3 100 euro i podatek dochodowy - 5 200 euro. Tymczasem w Danii z kwoty 13 500 euro zawodnik otrzyma wynagrodzenie netto 9 350 euro.
Kiedyś szwedzcy piłkarze uzyskiwali transfer do klubów "Wielkiej Piątki" by mogli się rozwijać. Teraz próbują grać w ligach duńskich i norweskich, gdzie jakość gry jest na podobnym poziomie, ale za to podatki dużo niższe. Wielu piłkarzy z Ameryki Łacińskiej i Afryki w Allvenskan tylko czeka by, wykorzystując swój talent, przenieść się do najważniejszych lig Europy kontynentalnej. W 2008 roku szwedzka liga zniosła klubowy zakaz posiadania więcej niż trzech piłkarzy spoza UE.
Sukces amatorskiej szwedzkiej piłki nożnej wynikał w ogromnej mierze z dobrowolnej współpracy członków klubów piłkarskich. Jeśli chodzi o grę indywidualną, amatorzy nie byli w stanie sprostać zawodnikom o najwyższym europejskim poziomie. Drużynowo jednak, poprzez ciągłość w zespole i zastosowanie dobrej taktyki, udawało się niwelować różnice między grą szwedzkich i europejskich teamów. Bogatsze programy sponsorujące, współpraca z telewizją, imprezy i przedsięwzięcia nastawione na kibiców powiększyły te różnice, szwedzkie drużyny nie potrafiły wykorzystać tych wszystkich możliwości i nie umiały na nich zarobić. W 1994, IFK Goteborg osiągnął dochody w wysokości około 11,5 miliona euro, takie same w przybliżeniu osiąga obecnie. Rynek transferów jest ważnym sposobem na uzyskiwanie dochodów, jednak ta praktyka nie może być środkiem zastępczym dla prawdziwie konkurencyjnej taktyki gry na boisku. Zła organizacja gry zmniejsza atrakcyjność i widowiskowość piłki nożnej, co powoduje, że drużyna, w porównaniu do europejskich klubów, ma coraz mniej kibiców i sponsorów. Ostatni amatorzy opuszczają szwedzkie kluby. Sposobem na podwyższenie jakości gry piłkarzy i zadowolenia kibiców jest nie nostalgia, tylko sprawny profesjonalizm w zarządzaniu klubowym.
Translated from Sweden: Allsvenskan, the last football amateurs