Rosjanie i Europejczycy: orzeł i reszka – jedna moneta

Published on February 12, 2015

Społeczeństwo

Jestem Rosjanką. Mam typowo rosyjskie rysy, ukraińskie nazwisko, litewskiego chłopaka, najlepszą przyjaciółkę z Włoch i szwajcarską legitymację studencką. Wielokrotnie słyszałam, że zmieniłam czyjąś opinię o Rosjanach. Kiedyś czułam się z tego dumna, teraz pytam, ilu Rosjan znają. Zazwyczaj odpowiedź brzmi: żadnego.

Tymczasem media i internauci spłycają obraz Rosji serwując informacje o wypadkach pod wpływem alkoholu gdzieś na Syberii, filmy o rosyjskich kryminalistach lub artykuły w stylu „dziesięć dziwnych faktów o rosyjskich [wpisz dowolny rzeczownik]”. Rosja jest wielkim krajem i niektóre z tych newsów mogą być prawdziwe. Problem w tym, że jeśli zaczniemy szukać negatywnych aspektów, zawsze je znajdziemy, ale one nie odzwierciedlają rzeczywistości. Czasami warto zmienić utarty tok rozmowy i dla odmiany skupić się na czymś pozytywnym – na przykład na naszych podobieństwach.

Wspólne dziedzictwo kulturowe

Jednym z najbardziej rzucających się w oczy podobieństw między Rosjanami  i Europejczykami jest kultura.„Rosjan i Europejczyków łączy historia intensywnej wymiany kulturalnej – muzycznej, malarskiej i, szczególnie, literackiej” – mówi Włoszka Eleonora Milazzo. „Europejczycy odwzajemniają miłość Rosjan do włoskiej i francuskiej literatury hołdem takim rosyjskim klasykom, jak Dostojewski czy Tołstoj. Wspólne dziedzictwo pozwala nam się do siebie zbliżyć.

Obecnie jej słowa są jeszcze bardziej adekwatne niż za czasów Dostojewskiego. Większość rosyjskich czytelników zna książki Iana McEwana, Alessandra Baricco, Michela Houellebecqa oraz innych europejskich pisarzy. Jednak czy Rosjanie lubią czytać? Wielu z nich owszem. Dla Francuzki Elodie Testy, jest to jedna ze wspólnych cech Rosjan i Francuzów. „Myślę, że zarówno Rosjanie, jak i Francuzi są wykształconymi ludźmi, szczególnie w dziedzinie sztuki – literatury, muzyki itd. Zarówno w Rosji, jak i we Francji miłość do książek nie zależy od wykonywanego zawodu – fizycy i prawnicy będą z jednakową pasją dyskutowali o książce George’a Orwella, co studenci literatury".

I choć filmy, programy telewizyjne, gatunki muzyczne czy tańce (chętni na naukę tanga lub salsy w Moskwie?) można wymieniać w nieskończoność, nie zmienia to faktu, że w kulturach Rosjan i Europejczyków obowiązują podobne kody. Rosja oraz kraje europejskie, jak Francja, są otwarte na świat i jednocześnie bardzo dumne ze swojej kultury. „Zarówno Rosjanie, jak i Francuzi są mocno przywiązani do historii swych krajów, jego kultury oraz dziedzictwa. Jesteśmy dumni z tego, że jesteśmy różni - i w tym jesteśmy do siebie podobni" – wyjaśnia Elodie. „Myślę, że mamy takie same tradycyjne wartości – rodzina, małżeństwo, itp. Nigdy nie czułam przepaści kulturowej pomiędzy mną i moimi rosyjskimi przyjaciółmi. Z wyjątkiem języka". Większość obcokrajowców ma trudności  z nauką rosyjskiego i uważa go za wyjątkowo skomplikowany i zupełnie odmienny od innych języków. Ale czy tak jest naprawdę? „To zależy od kraju, z którego pochodzimy" -  wyjaśnia Alexandar Bliznaszki z Bułgarii. „Bułgarski i rosyjski są czasami do siebie bardzo podobne i fascynuje mnie to, w jaki sposób pewne formy danego języka są odzwierciedlane w innym. Płynnie posługuję się rosyjskim i uważam, że to bardzo piękny język" - tłumaczy. Jednak nawet Francuzi znajdą podobieństwa pomiędzy rosyjskim i ich językiem ojczystym. „Nie posiadamy tych wszystkich okropnych przypadków, ale przypuszczam,  że logika i budowa zdania naszych języków są w jakimś stopniu do siebie podobne" – mówi Elodie. „Poza tym używamy prawie identycznych wyrażeń i zwrotów".

Rosyjska dusza i inne osobliwości

Europejczycy mieszkający w Moskwie zwracają uwagę na podobne cechy charakteru łączące Rosjan i Europejczyków. „Mieszkam w Rosji od półtora roku i zanim tu przyjechałem, myślałem, że Rosjanie bardzo różnią się od innych europejskich narodów" - tłumaczy Adam Lesak ze Słowacji. „Wyobrażamy sobie Rosjan jako bardzo chłodnych w stosunku do innych ludzi. W rzeczywistości są oni wspaniałymi przyjaciółmi, a rodzina jest dla nich równie ważna, co dla Słowaków. Wcale nie podchodzą do innych z dystansem. Wręcz przeciwnie - gołym okiem widać, że potrafią kochać i troszczyć się o siebie".

Laura Parilla Saez z Hiszpanii podziela pogląd Adama. „Przez pewien czas pracowałam w Rosji i z rozbawieniem zaobserwowałam, że Rosjanie, szczególnie ci z południa, są bardzo uczuciowi i zachowują się podobnie, jak Hiszpanie czy Włosi. Wystarczy, że poznasz jakiegoś Rosjanina, może to być tylko pięciominutowa rozmowa, a on od razu bedzie traktował cię jak swojego najlepszego przyjaciela, którego zna od lat i zawsze ci pomoże" - mówi. Na co dzień rosyjska i europejska młodzież zachowuje się bardzo podobnie. „Myślę, że zarówno Rosjanie, jak i Europejczycy uwielbiają podróże, chętnie uczą się języków obcych oraz poznają historię i kulturę innych narodów - mówi Alexandar Bliznaszki. „Uważam rownież, że wspólną cechą młodego pokolenia Rosjan i Europejczyków jest to, że nie chcą podporządkowywać swojego życia pracy - tak, jak robiły to poprzednie pokolenia. Oni wolą dostosować pracę do swojego życia i cieszyć się nim w pełni nawet za cenę niższych zarobków. Cieszę się, że nie chcą być niewolnikami pracy" - dodaje. 

Alexandar zaobserwował kilka pozytywnych trendów. „Europejska i rosyjska młodzież staje się coraz bardziej tolerancyjna w stosunku do innych. To, że elity polityczne ciągle się ze sobą kłócą, nie oznacza, że zwyczajni obywatele podzielają ich zdanie - wszyscy chcemy żyć w spokoju i harmonii. Co więcej młodzi ludzie nie chcą przyczyniać się do niszczenia naszej planety i troszczą sie o globalne problemy. Odzwierciedla to liczba młodych wolontariuszy, którzy jeżdżą do najbiedniejszych miejsc na świecie i starają się pomóc miejscowej ludności.

Bliżej, niż myślimy

Gdy zapytałam moich europejskich przyjaciół, czy Rosjanie bardzo się od nich różnią, nie zdziwiłam się, gdy wszyscy zaprzeczyli. Bardzo zaskoczył mnie jednak entuzjazm, z jakim opisywali podobieństwa między życiem w Moskwie a ich rodzinnym krajem. „Może tylko ja to tak odbieram, ale rosyjska kultura i mentalność jest mi bardzo bliska" - mówi Elodie. „Pewne aspekty rosyjskiej rzeczywistości przypominają mi moje wspomnienia z dzieciństwa. Może się to wydawać absurdalne, ale czuję się tu, jak u siebie w domu". 

Nie wszyscy moi rozmówcy podzielają zdanie Elodie, ale ich wypowiedzi wskazują na główne podobieństwo - zarówno Rosja, jak i Europa są niezmiernie różnorodne i właśnie w tym są do siebie podobne. Unia Europejska składa się z 28 krajów i ponad 87 grup etnicznych. Rosja posiada 85 równoprawnych podmiotów federalnych (w tym 21 republik i kilka okręgów autonomicznych) oraz ponad 185 grup etnicznych, w tym ponad 40 o populacji przekraczającej 100 tysięcy. 

W dzisiejszych czasach, gdy politycy i dziennikarze stawiają Rosję i Europę po przeciwnych stronach barykady, musimy wznieść się ponad ich wypowiedzi. Nie ma  narodu, w ktorym wszyscy są dobrzy albo źli. Nie ma kraju, który zawsze ma rację lub wyłącznie się myli. Skupiając się na różnicach zawsze je znajdziemy, ale nigdy nie dowiemy się, jak jesteśmy sobie bliscy. Tylko współpracując a nie konkurując możemy zmienić rzeczywistość. Jesteśmy braćmi a nie rywalami.

Translated from Russians and Europeans: Versus or With?