Rolnictwo jest tylko promykiem nadziei

Published on June 9, 2017

Ukraina walczy obecnie z kryzysem gospodarczym. Jednym z długotrwałych problemów jest destabilizacja spowodowana przez konflikt zbrojny na wschodzie kraju. Należy również wspomnieć o słabej pozycji Ukrainy na rynku światowym. Kłopoty te są spowodowane nieprawidłowym działaniem systemu, który nie potrafi stworzyć sprzyjającego środowiska, mogącego zapewnić tym samym równe szanse dla wszystkich obywateli. Za porażkę odpowiada połączenie szalejącej korupcji, nieskutecznego systemu ochrony mienia i inwestycji, oraz nieprzewidywalnego środowiska politycznego. Jednocześnie, środowisko to umożliwiło wzrost ogromnych przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo, nazywanych również oligarchicznymi grupami przemysłowo-finansowymi. Ograniczyło to znacznie możliwość uzyskania równych szans dla wszystkich.

Według USAID/Ukraina CDCS 2012-2016, głównym problemem gospodarczym, który do tego doprowadził jest fakt, że wszystkie sektory gospodarcze zostały przejęte przez grupy oligarchów. Ich głównymi przedmiotami działania były uzyskanie i kontrolowanie działalności prostych pod względem technologicznym. W ten sposób byli w stanie zwiększyć globalny popyt na dobra takie jak nawóz, stal, olej słonecznikowy i kukurydza. Przykładowo, tereny wiejskie Ukrainy znalazły się pod kontrolą oligarchów, którzy założyli przedsiębiorstwa rolne, gdzie powierzchnia niektórych z nich przekraczała 500,000 hektarów. Miało to miejsce przed Euromajdanem. Wyżej wymienione przedsiębiorstwa używały swoich wpływów gospodarczych w celu blokowania takich reform jak rozwój na rynku gruntów rolnych. Ponadto, zapewniły one, że opodatkowanie przedsiębiorstw rolniczych na Ukrainie pozostawało na bardzo korzystnych warunkach dla dużych firm. Eksperci oszacowali, że w związku z tym, przedsiębiorstwa rolne były w posiadaniu do 40% gruntów ornych, tym samym dominując w eksporcie pszenicy, kukurydzy, jeczmienia, oleju słonecznikowego, mączki, soi oraz rzepaku. Monopolizacji uległ również rynek drobiu. Kontrolowali też międzynarodowych kupców w zakresie obróbki zboża i infrastruktury transportu, przetwórstwa spożywczego, sprzedaży hurtową i detaliczną; utrudniali dostęp do kredytów.

Podczas gdy globalny popyt malał, nasiliły się represje polityczne i korupcja. Gdy w 2013 roku rynek się skurczył, rząd zdecydował się bronić interesów oligarchów zamiast wprowadzić reformy, które byłyby pomocne w procesie integracyjnym z Unią Europejską. To z kolei doprowadziło do wybuchów społecznych i politycznych, które przekształciły się później w Euromajdan. Kosztem świerci niewinnych ludzi, Euromajdan stworzył możliwość przemian gospodarczych i ładu politycznego. Zmiany są potrzebne, gdy system działa na korzyść garstki na rzecz reszty. Powinny dawać równe szanse dla wszystkich. Pozostaje jednak niewiele czasu, aby je osiągnąć. Recesja, polityczny impas i inwazja terytorialna znacząco to utrudnia. Porażka na froncie wewnętrznym przeciwko korupcji i niegospodarności obecnego rządu będzie w takim samym stopniu tragiczne jak przegrana z wrogiem.

Według Narodowego Banku Ukrainy, PKB kraju spadło o 6,8% w 2014 roku i 14,6% w pierwszych trzech kwartałach 2015 roku (Inflation Report September 2015, Annual Report 2014). Inflacja cen konsumpcyjnych i inflacja podstawowa znajdowały się na poziomie kolejno 52,8% i 31% w 2015 roku, co odbija się echem w stosunku do wzrostów do poziomów 56,3% i 30,7% w 2014. Od początku wojny zadłużenie zagraniczne wzrosło o 30,6%, natomiast w czasie pisania reportażu spadło o 185% od rozpoczęcia konfliktu.

Steven Whoehrel w swoim artykule „Ukraina: Aktualne problemy i polityka USA” oraz Wydział Badań Kongresu (8 sierpnia 2014) wspomnieli, że gospodarczo PKB per capita Ukrainy to średnio 21 procent średniego poziomu unijnego i o połowę mniej w porównaniu z Rosją. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne również stanowią mniej niż połowę w porównaniu z Rosją i jedną czwartą inwestycji Polski. Jedynym promykiem nadziei w ponurym obrazie sytuacji gospodarczej jest rolnictwo, które zanotowało wzrost wartości i produkcji 3,5% w 2014 ze zmianą w pierwszych miesiącach 2015 roku do 2%. Udało się to pomimo strat majątku produkcyjnego na Krymie, części Doniecka i w regionie Ługańska. Niemniej jednak, procedury administracji ziemią na Ukrainie są zbiurokratyzowane i niejasne. Dla obywateli, system ten jest mylący, uciążliwy i otwiera furtkę dla korupcji na wielu poziomach. Pozornie bezpośrednie transakcje, take jak umowy najmu czy rejestracja przedmiotów majątkowych, są mylące i nieskuteczne. Nieskuteczność tego systemu dobitnie ilustruje podwójny system rejestracji ziemi, na który składa się kataster gruntowy (zarządzany przez Agencję Państwową Ukrainy ds. Geodezji, Kartografii i Kataster) oraz system rejestracji praw własności nieruchomości (zarządzany przez Ministerstwo Sprawiedliwości).

Głównym celem reformy politycznej na Ukrainie jest wzmocnienie samorządu lokalnego, pogłębienie demokracji, poprawienie warunków dla rozwoju społeczeństw oraz propagowanie stabilności. Jednocześnie celem jest wsparcie aktywności obywateli oraz udział w działalności społeczeństwa obywatelskiego. Ponadto, sektor gospodarki ma przed sobą nowe wyzwania i możliwości w wyniku pogłębionej i kompleksowej umowy o wolnym handlu (DCFTA), kluczowego punktu Umowy Stowarzyszeniowej (AA), ratyfikowanej we wrześniu 2014 przez rząd Ukrainy i Europy. DCFTA zobowiązało Unię Europejską i Ukrainę do stopniowego ustanowienia strefy wolnego handlu w okresie przejściowym trwającym najwyżej 10 lat. Ukraina zobowiązała się do podjęcia odpowiednich kroków zgodnych z technicznymi rozporządzeniami Unii Europejskiej, procedurami standaryzacji, meteorologią, akredytacją, ja również oceną zgodności i systemem nadzoru rynku. Zobowiązała się również do wprowadzenia zasad i praktyk zawartych we właściwych rozporządzeniach i dyrektywach unijnych. Nie tylko będzie to wymagało ogromnych zmian legislacyjnych i proceduralnych, ale też środowiska społecznego, a w szczególności na obszarach wiejskich.

Obszary te cierpią z powodu wysokiej stopy bezrobocia, powszechnego ubóstwa oraz niewystarczającej infrastruktury logistycznej i społecznej. Poziom zarobków w rolnictwie i sektorze rolnym jest jednym z najniższych w gospodarce państwa (69% średniej w państwie). Tylko 661400 ludzi jest oficjalnie zatrudnionych w rolnictwie, leśnictwie czy rybołóstwie. W małych gospodarstwach natomiast dominuje nieformalne zatrudnienie. 34,8% gospodarstw wiejskich opiera się na świadczeniach socjalnych. Zależność ta jest niższa o jedną czwartą od gospodarstw niebędących obszarami wiejskimi. Spadał procent dochodu całkowitego z rolnictwa w gospodarskach wiejskich (29,9% w 2000, 10,6% w 2013). Dochód per capita 23% gospodarstw domowych jest poniżej minimum egzystencji (w miastach jest to 10,2%). Poziom ubóstwa na terenach wiejskich jest 1,7 razy większy niż w miastach. W kwestii warunków życia, 39% stanowią biedne gospodarstwa wiejskie (na terenach miejskich jest to 19%).

Większość mieszkańców wsi nie na dostępu do opieki zdrowotnej usług edukacyjnych. Tylko 26% dzieci ze wsi chodzi do przedszkola. Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych osiągają zdecydowanie niższe wyniki na zewnętrznych testach od rówieśników mieszkających w miastach (od 15 do 20 proces, zależnie od przedmiotu). Co więcej, umieralność w tych miejscach jest dużo wyższa niż w miastach – do 40% w wybranych latach. Według ekspertów, w wielu przypadkach powodem przedwczesnej śmierci jest bieda, brak dostępu do regularnych kontrolnych badań lekarskich oraz niska jakość pomocy medycznej. Na wsiach częstymi zjawiskami są problemy rodzinne, brak opieki nad dziećmi, uzależnienie od alkoholu i narkotyków oraz działanie na szkodę społeczną.

Istnieje wciąż duża rozbieżność między budownictwem mieszkaniowym, jakością lokali mieszkalnych i usługami użyteczności publicznej w wioskach usytuowanych w obszarach podmiejskich, wypoczynkowych oraz na oddalonych obszarach wiejskich. Tylko 31,5% zasobów mieszkaniowych jest połączona z zcentralizowanymi sieciami wodociągowymi. Trudne warunki życiowe prowadzą do desperacji i braku zaufania między wieloma członkami społeczności wiejskiej. Podejście oparte na uczestnictwie społeczności i inicjatywy lokalne, które mają na celu rozwiązanie problemów na terenach wiejskich, praktycznie nie istnieją. Wszystkie wymienione czynniki zmuszają tych ludzi do migracji z obszarów wiejskich, w szczególności ludzi młodych. W wyniku odpływu ludności z tych obszarów, populacja wiejska zmalała 33% w 2001 roku i 31% w 2015, doprowadzając do spadku 0,6% rocznie.

Elementy publicznej polityki Ukrainy, które wspierały obszary wiejskie skupiły się głównie na przedsiębiorstwach państwowych, dopłatach rolnych i regionalnej infrastruktury. Zabiegi te nie zostały stworzone, by wspierać szerszy rozwój terenów wiejskich. Nowa strategia dla rolnictwa i wsparcia rozwoju obszarów wiejskich zdała sobie z tego sprawę. Proponuje ona bowiem wprowadzenie ram politycznych, których celem ma być rozwój rolnictwa i wsi, co z kolei ma uczynić je bardziej konkurencyjnymi. Proces konkurencyjny jest określony tutaj jako lepsze przeznaczanie funduszy publicznych oraz tych przekazywanych przez darczyńców, aby wesprzeć mobilizację lokalnych aktywów i zasobów. Obejmuje to również zaangażowanie państwa, obywateli, społeczeństwa obywatelskiego oraz biznesów.

Translated from Agriculture is only a beacon of hope...