[pol] Romani Design: Moda sposobem na podbudowanie Romów

Published on January 5, 2016

Marka Romani Design wzięła swój początek w roku 2009, w małym warsztacie, z którego zaczęła wspinać się na drabinę mody. Od 2010 jej projekty stały się nieodłącznym elementem  pokazów organizowanych przez wyższe sfery na Węgrzech – przez dwa lata z rzędu, Romani Design zaprezentowało swoje kolekcje podczas Dni Mody Marie Claire.   

Na pokazach organizowanych w miejscach tak odległych jak Berlin, Bruksela, Sztutgart czy Paryż, Romani często wychodzi na wybieg na zaproszonie tamtejszych węgierskich ambasad lub instytucji kultury. Ostatnio, Romani Design zaprezentowała się na pokazie mody zorganizowanym w przez indyjską Ambasadę Węgier w New Delhi. Jej ostatnia kolekcja nosi nazwę IKON – w myśl odświeżenia kultowych ubiorów noszonych przez kobiece ikony i podkreślenia ich mocnych osobowości.  

Dobra Wróżka z bajki Romani Design

Matką chrzestną tej zmysłowej i pełnej kolorów bajki jest Erika Varga – założycielka Romani Design. „Moja misja polega na zwiększeniu prestiżu romskich społeczności, a co za tym idzie, ich wzmocnienie.” – wyjaśnia. „Jestem jedną z tych Romek, które akceptują swoją tożsamość i są z niej dumne. Pozostali robią wszystko by ją ukryć – niestety należą do większości. Pragnę pokazać im, że istnieje nowa, wolna romska tożsamość.”

Erika pracowała nad stworzeniem tej tożsamości od chwili uzyskania dyplomu z etnografii. W 1999 roku założyła Fundację Amaro Trajo (lub „Nasze Życie”) na rzecz romskiej kultury. Od 2004 roku prowadzi warsztaty etnograficzne dla dzieci, udając się do romskich społeczności w całym kraju. Jej krawiecka działalność rozpoczęła się w 2009 roku, w chwili założenia marki Romani Design, którą uważa za potężny środek przekazu swojego przesłania.

„Marka pozwala mi nieść słowo głośniej i skuteczniej, jako że stroje mówią same za siebie” – wyjaśnia. „Iniciują w społeczeństwie dialog na temat romskiego życia. Dzisiaj ambasador US oraz sławne aktorki noszą Romani; być może młodzi Romowie, widząc ich w telewizji, dostrzegą pozytywną stronę swojej własnej kultury.”The brand helps me to spread the word louder and stronger, as the outfits speak for themselves," she explains, "They generate dialogue throughout society about Roma life. Today the US ambassador and famous actresses wear Romani; maybe young Roma watching them on television will start to see the positive side of their own culture."

 "Nie umiem szyć…"

„… nie potrafią tego też moje koleżanki” – wyjaśnia Erika. „Szycie wymaga kompleksowej wiedzy; każda z nas jest na innym poziomie, uczymy się”.

Romani Design rozpoczęła swoją działalność jako firma zatrudniająca 6 pracownic, dzisiaj jest ich od 9 do 12 – zależnie od aktualnej liczby stażystów. Poza siostrami Varga, Eriką i Heleną, jest 5 innych – nie tylko romskich – kobiet, które na stałe pracują dla studia mody. Cała rodzina zaangażowała się w projekt; Erika projektuje ubrania, jej siostra – Helena jest odpowiedzialna za akcesoria, ich matka Margitka tworzy kukiełki Romani – wszyscy mają swoją rolę do odegrania w tej bajce o dobrej Wróżce.

Niektóre z kukiełek Romani znalazły nowych właścicieli na charytatywnej aukcji zorganizowanej na rzecz UNICEF. Mimo to, Erika nie wierzy w siłę dobroczynności jako motoru zmian w społeczeństwie. Ona najchętniej zapewniłaby potrzebującym wykształcenie. Od początku istnienia Romani Design, Fundacja Amaro Tajo angażuje się w programy edukacyjne oferujące naukę szycia. W 2013 wzięła udział w jednorocznym węgiersko-słowackiem programie Unii Europejskiej, robiąc krawców z 15 uczestników kursu o różnorodnym pochodzeniu. W przyszłym roku zrealizują taki sam kurs: z 4 uczesnikami, trwający 6 miesięcy, z tą różnica, że tym razem to one same go sfinansują.     

„W roku 2015 po raz pierwszy naprawdę skupiliśmy się na interesach – na początku byliśmy bardziej zaangażowani w przekazywanie naszego społecznego przesłania i jako, że ta myśl przylgnęła mocniej do marki, mogliśmy sobie pozwolić na to, by stanąć na własnych nogach”. – mówi Erika, opowiadając o kolejnym wyzwaniu Romani Design, które staje się niezależne finansowo.

„Przez kilka ostatnich lat mieliśmy szczęście głosić nasze przesłanie wszędzie tam, gdzie zapraszano nas za darmo – teraz zawsze za siebie płacimy. 50-60% naszych kosztów jest nadal finansowanych przez ERSTE Foundation Roma Partnership, w której programie uczestniczymy. Staramy się zmniejszać tę liczbę poprzez budowanie trwałego przedstębiorstwa – fundacja pomaga nam się tego nauczyć.”

Romani jako inspiracja

Zgodnie z poszukiwaniami przeprowadzonymi przez Erikę i jej współpracowników, Romani Design jest jedyną inicjatywą w Europie, która używa mody jako siły budującej romską wspólnotę. Niemniej jednak, siatka kontaktów jest bliska powstania – Romani Design udało się zainspirować węgierskie organizacje w Słowacji i Rumunii, do tego by wprowadzić metodę Romani, używającą szycia jako sposobu na dialog o romskiej kulturze.

Szum wokół inicjatywy jest tak samo głośny w kraju jak i poza jego granicami – coraz więcej organizacji zgłasza się do Romani Design w nadziei na współpracę. „Prośby docierają do nas każdego dnia” – mówi Erika, „Odwiedzają nas uczniowie szkół. Młodzi ludzie proszą nas o ubiory na publiczne wystąpienia. Jestem szczęśliwa mogąc zaopatrywać ich w ubrania – jednym warunkiem jest to, by je nosili!”

Erika wspomina młodą badaczkę romskiego pochodzenia, która miała na sobie kamizelkę Romani, podczas wygłaszania wykładu o nowoczesnej romskiej tożsamości na konferencji w Węgierskiej Akademii. Wolontariusze Bagázs – największej węgierskiej organizacji pracującej na rzecz włączenia Romów wywodzących się ze skrajneo ubóstwa – również mieli okazję nosić ubrania Romani.

Romski prestiż

Pracownia mody Romani Design mieści się w starej rezydencji, znajdującej się na peryferiach Budapesztu, gdzie Erika mieszka wraz ze swoim mężem i ich psem. „Warsztat wymagał dużego miejsca” – mówi. „Poza tym, mieliśmy pewne problemy z sąsiadami w centrum. Bardzo nas lubili ale wystraszyli się kiedy szóstka cygańskich dzieci przyszła na górę, żeby odwiedzić studio”.

Obok luksusowych projektów, w planach Romani Design znajduje się stworzenie równoległej, bardziej przystępnej cenowo kolekcji w cenach oscylujących pomiędzy 70 – 100 euro – wartości będacej w zasięgu węgierskiej średniej klasy. „Pieniądze nie mogą być przeszkodą. Jeśli ktoś chce nosić Romani, ale ma jedynie 50 euro, stworzymy coś za 50 euro” – wyjaśnia Erika.

Erika I Helena z dumą prezentują przed nami kolekcję w całości zaprojektowaną przez Helenę. Ich wyjątkowe projekty są szyte na maszynie nabytej na targach mody w Berlinie. Materiały zakupione w Indiach piętrza się na półkach. Przed obiektywem stoją silne, uśmiechające się dumą romskie kobiety – z sukcesem za nim i z wielkimi planami przed nimi. 

 ---

Niniejszy artykuł  został opublikowany przez lokalna grupę w cafébabel Budapest.

Translated from Romani Design: Using fashion to empower the Roma