Canvas, Otpor, Pora: pokojowa rewolucja marką Serbii

Published on March 31, 2011

Społeczeństwo

„Droga od dyktatury do demokracji nie polega jedynie na obaleniu niedemokratycznych rządów i zorganizowaniu uczciwych, wolnych wyborów. Jest to przede wszystkim długoterminowy proces kształtowania instytucji” – mówi Srdja Popović, kierownik Centrum Stosowania Akcji i Strategii bez Przemocy (ang. Centre for Applied Non-Violent Actions and Strategies – CANVAS) w Belgradzie. Niedawno CANVAS przyciągnęło ogromną uwagę mediów, ponieważ jeden z liderów Egipskiego Ruchu Młodzieży 6 kwietnia, Mohammed Adel oświadczył, że właśnie to konkretne centrum udzieliło im porad dotyczących organizacji protestów w ich kraju.

Ten 38-latek sam był jednym z współzałożycieli i liderów Otporu („Opór”), serbskiego ruchu młodzieżowego, który odegrał znaczącą rolę w obaleniu reżimu byłego prezydenta Serbii Slobodana Miloševicia11 lat temu. Od tamtej pory ruch popiera aktywizm obywatelski na całym świecie. Serbia może pochwalić się nową marką i jest nią pokojowa rewolucja. „Media potrafią zrobić z igły widły” – dodaje Adel. „Przekręciły historię o kilku odważnych aktywistach egipskich, którzy uczestniczyli w warsztatach poświęconych prawom człowieka, w romantyczną opowieść o imporcie i eksporcie rewolucji”. Jego ruch zorganizował warsztaty dla ponad tysiąca ludzi z 37 krajów.

Romantyczny obraz rewolucji

Strategie ruchu pokojowego znane są od dziesięcioleci i wykłada się je na niektórych renomowanych uniwersytetach. Niemniej jednak pojęcie protestu pokojowego będącego marką Serbii zostało przedstawione przez media w Serbii dwa lata temu, po pomarańczowej rewolucji na Ukrainie. Odnotowano wtedy, że aktywiści Otporu spotkali się z aktywistami Pory, ukraińskiego ruchu młodzieżowego, który był jednym z organizatorów tamtejszej rewolucji. Podobne spotkania odbyły się z udziałem aktywistów z Gruzji, Zimbabwe, Birmy i Malediwów. Nagroda MTV Free Your Mind, którą ruch otrzymał w 2000 roku dodała mu znaczenia - Otpor to znakomicie sprzedająca się marka.

Media potencjalnie nadały całej historii romantycznego wydźwięku, ale sam fakt, że film dokumentalny o działalności ruchu zatytułowany Bringing Down a Dictator (2002) obejrzały 23 miliony ludzi, zapewnia rozpowszechnienie ich poglądów.

Wszystko w tej historii jest romantyczne. Przecież pierwszy symbol ruchu Otpor był podobno wynikiem pracy zakochanego mężczyzny. Do 37-latka Nenada Dudy Petrovicia zgłosiła się z prośbą o stworzenie logo dla pewnej organizacji studenckiej dziewczyna, w której był zakochany. Potrzebował on tylko dwóch godzin, żeby naszkicować pięść, która zaczęła później symbolizować opór wobec reżimu dyktatorów. Symbol ten był od tamtej pory obecny podczas protestów w Gruzji, Wenezueli i ostatnio w Egipcie.

Petar Milicević był jednym z trenerów podczas warsztatów CANVAS zorganizowanych dla aktywistów egipskich w 2009 roku. Jego zdaniem metody zaprezentowane na szkoleniu zostały doskonale zastosowane w czasie egipskiej rewolucji. Jednak zwraca on uwagę, że „żadna zmiana władzy nie została skutecznie dokonana dzięki międzynarodowemu szkoleniu i wsparciu. Pragnienie zmian społecznych i politycznych musi mieć źródło w narodzie. Nie ma niczego mniej interesującego niż spędzenie kilku dni na placu Tahrir otoczonym przez siły (byłego prezydenta Hosniego) Mubaraka. Kluczem do sukcesu Egipcjan było to, że liderzy rewolucji zrozumieli potrzeby społeczeństwa”.

Długo i szczęśliwie?

Bez względu na to jak bardzo fascynujące wydaje się powstanie egipskie, walka nie zakończyła się w dniu rezygnacji Mubaraka 11 lutego. Kiedy uwaga świata skierowana była na Libię, Bahrajn, Syrię i inne kraje w podobnej sytuacji politycznej, rozpoczęcie prac nad odbudowaniem swoich instytucji politycznych zależy od samych Egipcjan. „Kolejnym ważnym krokiem jest zmiana groteskowej konstytucji, która już dawno straciła ważność. Następnym zadaniem jest rejestracja partii politycznych, wolność słowa i zgromadzeń, autonomia instytucji oświatowych, a także separacja władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej... Przed nimi długa droga, ale nie brakuje im nadziei i zapału” – mówi Srdja Popović.

„Ludzie myślą, że życie od razu się poprawi. Tak nie jest.”

Duże oczekiwania mogą być niekorzystne w skutkach dla całego procesu. Dziesięć lat po upadku Miloševicia Serbowie są rozczarowani następstwami własnej rewolucji. Ogólną apatię pogłębia ubóstwo, wysoki wskaźnik korupcji i brak zaufania do polityków i instytucji. Najnowsze badanie przeprowadzone na Ukrainie wskazało na podobne wynik. „Serbia wygląda zdecydowanie lepiej dziesięć lat po Miloševiciu niż w latach dziewięćdziesiątych. Nie jestem w stanie przypomnieć sobie niczego z tamtego okresu, za czym moglibyśmy tęsknić. Problem leży w przekonaniu, że życie od razu się poprawi, ale tak nie jest. Kiedy trzeba zmierzyć się z codziennymi problemami, ta ogromna energia natrafia na ścianę. Mam nadzieję, że Egipt znajdzie sposób na to, żeby problemy te przezwyciężyć” – mówi Petar Milicević. Sądząc po liczbach, Egipcjanie zdali swój pierwszy test z demokracji ze względu na wysoką frekwencję w głosowaniu powszechnym dotyczącym zmian w konstytucji. Ciąg dalszy nastąpi w sierpniu, kiedy to odbędą się wybory prezydenckie.

Fot. główne Pop!Tech art, Otpor! 2005 (cc) Peter Durand/ Alphachimp Studio/ alphachimp.com/ on Flickr/ video: MTV i zwiastun (cc) technodrombg and (cc) AFMPF Films/Youtube

Translated from Canvas, Otpor, Pora: Serbia's brand is non-violent revolution