Ziemniak - egzotyczne warzywo powszednie
Published on
Ze względu na swoją niską cenę i ogólną dostępność ziemniak jest chyba najpopularniejszym warzywem w Europie. Rozgrzewa i odżywia zwłaszcza zimą, kiedy warzywa są droższe i trudniejsze do kupienia. Biorąc pod uwagę jego wszechobecność w wielu tradycyjnych kuchniach europejskich, trudno uwierzyć, że przybył do nas z Ameryki Południowej i to dopiero w XVI w.
, a w niektórych częściach Starego Kontynentu jeszcze przez kolejne 200 lat wzbudzał nieufność.
Ziemniaki przybyły do Europy na hiszpańskich statkach. Najpierw karmiono nimi zwierzęta, potem weszły do polowego menu hiszpańskich i angielskich armii. Uprawiane początkowo w małych ilościach, zyskały na popularności po odkryciu nowego sposobu na ich przechowywanie – w kopcach. Dzięki swojej wydajności uprawy ziemniaka stały się obowiązkowe w Rosji i w Prusach. Klęski głodu w latach 70. XVIII w. przyczyniły się do powszechnej akceptacji kartofli w europejskim menu.
Do rozpowszechnienia ziemniaka w najbardziej mu niechętnej Francji przyczynił się farmaceuta Antoine-August Parmentier. Prowadzone przez niego szczegółowe badania udowodniły unikalne walory odżywcze kartofli. Nazwisko Francuza posłużyło do utworzenia nazwy jednej z ziemniaczanych potraw, hachis parmentier, zapiekanki z mielonego mięsa przykrytego kołderką z rozgniecionych ziemniaków. W brytyjskiej wersji tego dania, cottage pie, w dolnej warstwie oprócz mięsa występują także warzywa – marchewka, cebula i zielony groszek oraz sos pomidorowy.
W krajach Beneluksu purée ziemniaczane ugniecione z innym warzywem (na przykład jarmużem, kiszoną, kapustą, cykorią) tworzy stamppot. Wersja z ziemniaków, cebuli i marchewki znana jest w Holandii pod nazwą hutspot. Do całości można wrzucić także pokrojony w kostkę przysmażony boczek. Danie podaje się tradycyjnie z gorącą kiełbasą. Włosi z przeciśniętych przez prasę gotowanych ziemniaków z dodatkiem mąki i soli przyrządzają gnocchi, kluski podawane z sosem pomidorowym lub pesto albo roztopionym masłem i serem.
W Polsce popularne są placki ziemniaczane przyżądzane ze startych surowych ziemniaków, do których dodaje się mąkę, jajko i ewentualnie pokrojoną w kostkę cebulę. Następnie smaży się tak powstałą masę na gorącym tłuszczu.
Potrawy z ziemniaków można wymieniać bez końca, bo podobnie jak popularna zabawka do przebierania, Mr. Potato Head, ma on wiele twarzy. Nie bez powodu doczekał się kilku pomników: w polskim Biesiekierzu, w słoweńskim Šenčur, w ścianie austriackiego kościoła w Prinzendorf, a także w poświęconemu ziemniakowi parku w chorwackiej Ananova.
Przepis
Placki ziemniaczane (dla 4 osób)
8 dużych ziemniaków
1-2 jajka
3-4 łyżki mąki
pieprz i sól
ewentualnie 1 cebula
olej
Ziemniaki umyć, obrać i zetrzeć na tarce. Wymieszać z mąką, jajem i przyprawami (można dodać pokrojoną w drobną kostkę cebulę). Na patelni rozgrzać olej. Placki smażyć z obu stron na złotobrązowo. Na papierowym ręczniku odsączyć nadmiar tłuszczu. Podawać gorące.
Istnieje również regionalna wersja z południowej Polski, w której placki nie są smażone, ale pieczone na gorącej blasze.
Danie można podawać z sosami (np. grzybowym), kwaśną śmietaną, a także… cukrem, przecierem jabłkowym lub konfiturą. Jedni na myśl o takim połączeniu (zwłaszcza w wersji placków z cebulą) krzywią się z niesmakiem, innym cieknie ślinka... dyskusja między plackowymi purystami i wielbicielami oryginalnych połączeń pozostaje otwarta.
zdj.: filetowy ziemniak ©Vincent Ma/flickr; gnocchi ©juanelos/flickr; placki ziemniaczane ©IsiaT/wikimedia