Wiedeńskie kawiarnie na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO
Published on
Translation by:
Katarzyna Adamska
„Miejsca, gdzie człowiek z przyjemnością spędza czas, chłonie otaczające piękno... ale nie zmienia to faktu, że na rachunku zobaczymy tylko jedną pozycję - kawę” – w ten oto sposób komitet UNESCO opisał 10 listopada br. najnowszy nabytek na liście światowego dziedzictwa kulturowego. Przyjrzyjmy się im bliżej. Wiener Kaffeehaus to w stolicy austriackiej prawdziwe instytucje.
Kawa pojawia się w Austrii podczas okupacji tureckiej w 1683. Legenda głosi, że podczas ataku ottomańskiego Jerzy Franciszek Kulczycki, żołnierz i handlarz pochodzenia polskiego, w nagrodę za odwagę otrzymuje worki pełne ziaren kawy. Skąd taki łup znalazł się w Europie? Pozostawiły je po sobie pokonane pod Wiedniem wojska tureckie. Kulczycki do kawy dodaje cukier i mleko. Oto Panie i Panowie początki kawy wiedeńskiej. Kulczyckiemu przypisane zostaje założenie pierwszej w Europie Środkowej kawiarni znanej pod nazwą „Zur Blauen Flasche” („Pod Błękitną Butelką”). Do nowego smaku Kulczycki usiłuje przekonać swoich (początkowo niechętnym zmianom) klientów, wprowadzając do swojego sposobu podawania kawy parę innowacyjnych elementów: rozbrzmiewającą w tle muzykę klasyczną, prasę do dyspozycji każdego z klientów oraz szklaneczkę wody serwowaną nierozłącznie z każdą filiżanką kawy.
Sposób spędzania czasu z filiżanką kawy kształtuje się w miarę postępu rewolucji przemysłowej. Podczas kryzysu mieszkaniowego zmusza ona robotników, żyjących w przetłoczonych małych mieszkaniach, do gromadzenia się w kawiarenkach na długich dyskusjach oraz grze w karty, dając tym samym schronienie przed chłodem.
Dzisiaj stolica austriacka mieście w sobie około 1000 kawiarni.
Te najstarsze przywołują dawną świetność potęgi imperium Austro-Węgierskiego – to właśnie te najczęściej przyciągają przejeżdzających przez miasto turystów. Do najczęściej odwiedzanych kawiarni należy ta znajdująca się przy hôtel Sacher (nazwa pochodzi od nazwiska autora sławnego Sachertorte), jak i kawiarnia café Sperl, café Central czy café Prückel, gdzie znużeni Stammkunden (tzw. „stali bywalce”) zerkają na nich po kryjomu zza rozłożonych arkuszy prasy codziennej.
Warto również wspomnieć o tym, że przytulna atmosfera kawiarni austriackich miała niemałe znaczenie dla historii literatury. Freud, Schnitzler, Kafka czy Wagner zapisywali kajeciki z największymi przyszłymi dziełami, siedząc na welurowych krzesłach i sącząc kawę wiedeńską właśnie.
Na czym polega atmosfera wiedeńskich kafejek? To, co je charakteryzuje to niekończące się konwersacje, szybka obsługa i napiwek... Jedyny problem tkwi w przykrym zapachu cygar, bezlitośnie tłumiącym aromat kawy. Dzisiaj, ustawę antynikotynową w Austrii czeka jeszcze wiele posiedzeń i głosowań. Koniec końców, przyzwyczajenia z dawnych epok sprawiły, że literatura narodowa zapisała swój charakter w instytucji kawiarni i sprawiła, że dla mieszkańców Wiednia kawiarnia stała się niemalże drugim domem. Jakże przyjemnie jest więc pozostać tam, gdzie czas się zatrzymał. Nie ma to jak obserwować przez okno niespieszących się przechodniów, podsłuchiwać ożywionych rozmów przy stoliczkach czy być świadkami frenetycznej krzątaniny kelnerów wokół nowych klientów.
Ale czas mija...: „Rachunek, proszę!” Kierujemy się ku wyjściu, ponownie wpadając w wir codziennej bieganiny i zimnej aurze.
Wiedeński dziennikarz i pisarz, Alfred Polgar, stały bywalec Café Central tak o niej pisał: „W towarzystwie obydwoje, popołudniami, tak od 10 lat. Dobre małżeństwo, pomyślicie. Skąd, .. w towarzystwie dobrej kawy”.
Miasto, gdzie tradycja kawy jest również ważna, posiada na pewno własny żargon: zamówić filiżankę espresso w Wiedniu istotnie uchodzi za faux pas.
Mały przegląd menu kawiarnianego:
Melange – espresso z dodatkiem mleka i musu
Verlängerter – espresso serwowane z dodatkiem gorącej wody
Kapuziner – mokka z Chantilly
Franziskaner – Melange z kremem Chantilly
Schwarzer – mała czarna
Kleiner Brauner – mała czarna ze śmietaną
Kaffee Verkehrt – kawa z mlekiem
Translated from Les cafés viennois, patrimoine culturel immatériel de l'UNESCO