Transpłciowość w Hiszpanii: prawo do akceptacji

Published on November 25, 2014

Społeczeństwo

W tym roku na międzynarodowej scenie zabłysły dwie nowe gwiazdy. Pierwszą z nich była Conchita Wurst, osobowość sceniczna stworzona przez piosenkarza Thomasa Neuwirtha, która zdobyła sławę na arenie europejskiej jako reprezentantka Austrii na konkursie Eurowizji 2014, zapewniając swojemu krajowi zwycięstwo. Drugą osobistością była Laverne Cox, aktorka drugoplanowa w amerykańskim serialu „Orange is the new black", która za swoją rolę została nominowana do nagrody Emmy. Talent nie jest jedyną cechą łączącą te dwie osoby. Jest jeszcze coś innego: dzięki swojej pracy obie zwróciły uwagę na prawa osób ze społeczności LGBT (lesbijek, gejów, osób trans- i biseksualnych).

Europejscy pionierzy

Dzięki ludziom takim, jak Conchita czy Laverne, a także społeczności transpłciowej reprezentowanej przez różnorodne stowarzyszenia na całym świecie, w wielu krajach wprowadzane lub nowelizowane są ustawy na rzecz uznania praw i zapobieganiu dyskryminacji osób transpłciowych. Taki też cel miała propozycja Ustawy na rzecz zapobiegania dyskryminacji na tle tożsamości płciowej i uznania praw osób transpłciowych (Ley integral para la no discriminación por motivos de identidad de género y reconocimiento de los derechos) uchwalona przez wszystkie ugrupowania polityczne w Parlamencie Andaluzji w czerwcu 2014 roku. Ustawa ta weszła w życie 19 lipca.

„Ustawa pozwoli zrównać w prawach osoby transpłciowe z resztą społeczeństwa, zbliżając nas do pełnego równouprawnienia” - tłumaczy Mar Cambrollé, przewodnicząca Stowarzyszenia Osób Transpłciowych w Andaluzji „Silvia Rivera”.  Jak dodaje, „ustawa wypływa z serca społeczności osób transpłciowych i w celu jej uchwalenia ATA (Stowarzyszenia Osób Transpłciowych w Andaluzji, red.) poświęciła całą swoją energię, posuwając się nawet do strajków głodowych. Najbardziej korzystne dla rozpoznania praw osób transpłciowych jest połączenie następujących czynników: brak interwencji psychiatrów, gwarancja państwa i szacunek społeczeństwa”. Fundamentalnym celem zaproponowanej ustawy jest „depatologizacja” transpłciowości i uznanie prawa do wolnego samoustalania płci jako prawa podstawowego. To gwarant, który jako pierwsza wprowadziła Ustawa o Identyfikacji Płciowej uchwalona w Argentynie w 2012 roku.

Panorama międzynarodowa

Według przewodniczącej ATA, „ustawa będzie przykładem dla Europy i świata, ponieważ zawiera prawne usankcjonowanie równości dla osób transpłciowych i dostarcza narządzi do obrony przeciw dyskryminacji ze strony społeczeństwa i administracji”. W Europie jedynie Szwecja, a teraz i Andaluzja, nie uznają transpłciowości za zaburzenie zdrowia. W klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) transpłciowość wciąż figuruje jako choroba psychiczna, chociaż przewiduje się, że ulegnie to zmianie przy następnym katalogowaniu chorób. W Internecie już krąży petycja wzywająca organizację do zaprzestania traktowania transpłciowości jako choroby. Z drugiej strony dane zebrane w 2014 roku przez stowarzyszenie Transgender Europe (TGEU) wskazują, że w 20 państwach europejskich do prawnego uznania zmiany tożsamości płciowej konieczna jest sterylizacja. Na tej liście widnieją między innymi Azerbejdżan, Belgia, Czechy, Rosja, Włochy, Finlandia, Francja i Norwegia. Na początku czerwca 2014 roku WHO potępiła przymusową sterylizację osób transpłciowych i obojnaczych i wezwała do jej zaprzestania jako wstęp do prawnego uznania tych osób.

Ponadto w kolejnych 14 krajach europejskich, wśród których znaleźć można Irlandię, Litwę i Węgry, bycie osobą transpłciową jest nielegalne, bo nie istnieje żadne prawne określenie tej społeczności.

Na tle tej europejskiej perspektywy andaluzyjska ustawa to wydarzenie pionierskie, które stawia region, na równi ze Szwecją, wśród najbardziej zaawansowanych w całej Wspólnocie. W perspektywie światowej prawodawstwo andaluzyjskie sytuuje się na czele, razem z argentyńskim. Mar Cambrollé uważa jednak, że andaluzyjska ustawa powinna być stawiana ponad argentyńską, ponieważ ta druga uznaje prawo do zmiany tożsamości, płci i imienia, andaluzyjska zaś „odpowiada na wszystkie odmiany dyskryminacji, szczególnie nalegając na ochronę praw niepełnoletnich osób transpłciowych, podczas gdy prawo argentyńskie nie reguluje wolnego samo-ustalania płci”.

Jak ustawa wpłynie na życie niepełnoletnich transseksualistów?

Niektóre z postępowych zapisów zawartych w tekście ustawy dotyczą uznania i ochrony niepełnoletnich osób transpłciowych nadając im dużo szersze prawa. W dziedzinie zdrowia takie osoby będą miały pełne prawo do opieki medycznej koniecznej dla zagwarantowania zrównoważonego i zdrowego rozwoju swojej tożsamości płciowej bez konieczności przechodzenia badań psychologicznych. Nikt też nie będzie szykanował ich jako osoby z zaburzeniami zdrowotnymi. Mar Cambrollé podkreśla, że „dzięki tej ustawie zagwarantowany zostanie rozwój osoby trasnspłciowej poprzez inhibitory hormonalne, które już stosuje się w Hiszpanii i innych państwach, na przykład Holandii, Belgii, Stanach Zjednoczonych i we Włoszech. Nie stanowią one zagrożenia i pomagają zawczasu uniknąć agresywnej terapii. Ponadto jeśli ktoś zdecyduje się na przerwanie terapii, ciało wróci do stanu sprzed rozpoczęcia stosowania inhibitorów”.

W kwestiach związanych z edukacją ustanowiony został protokół postępowania z serią zasad, które zapewnią najwłaściwsze podejście do niepełnoletnich transseksualistów, gwarantując wolny rozwój ich osobowości i zapobiegając dyskryminowaniu ich z powodu tożsamości płciowej. Jako przykład tych zasad Cambrollé wymienia „konieczność nałożoną zarówno na nauczycieli, jak i uczniów zwracania się do niepełnoletniego imieniem, które on/ona wybierze w placówce oświatowej. Gwarantowane jest też prawo do wyboru ubioru, a także dostęp do toalet i przebieralni zgodnych z płcią, z którą się identyfikuje”.

Celem wprowadzenia protokołu i zobligowania do jego przestrzegania jest zapobieganie dyskryminacji ze względu na tożsamość płciową w placówkach oświatowych. Mar Cambrollé mówi, że 80% niepełnoletnich transseksualistów rozważa samobójstwo, a 40% usiłuje je popełnić. I rzeczywiście - Laverne Cox podjęła próbę samobójczą w wieku zaledwie 11 lat. Również Thomas Neurwith musiał znosić ciągłe prześladowania i dyskryminację ze strony swoich szkolnych kolegów. Nie są to przypadki odosobnione. Większość dzieci transpłciowych może wykazywać szczególną wrażliwość, która objawia się problemami z integracją i odrzuceniem społecznym. Może to mieć również negatywny wpływ na przyszłość osobistą i zawodową. Nowe prawo wprowadzone w Andaluzji nie rozwiązuje wszystkich problemów - wciąż istniały będą przypadki dzieci, którym spotkają się z dyskryminacją w placówkach edukacyjnych i innych miejscach publicznych. Ta zmiana w prawodawstwie dostarczy jednak narzędzi w walce przeciwko nietolerancji i szykanom, z którymi boryka się społeczność transpłciowa.

Mar Cambrollé potwierdza, że „ATA wraz z innymi stowarzyszeniami zrzeszającymi osoby transpłciowe w całej Hiszpanii zamierza zgłosić propozycję ustawy do Parlamentu narodowego w nadziei na jej uchwalenie”. Jeżeli do tego dojdzie będziemy świadkami niezwykłego postępu w poszanowaniu praw człowieka i wolności osób transpłciowych na poziomie państwowym, a Hiszpania uplasuje się na czele Europy i świata w dziedzinie gwarancji poprawy życia, torując osobom transpłciowym drogę do normalności.

Translated from Transexualidad en España: una cuestión de derechos