Theatralia: teatr niczym wieża Babel
Published on
Story by
maira bartoloni
Translation by:
katarzyna borucka
Eksperymenty z teatrem wielojęzycznym pochodzącej z Sardynii Filomeny Campus.
Theatralia powstały w 2003 roku w Londynie. Tworzą ją aktorzy różnej narodowości, spektakle wielojęzyczne i wielka chęć eksperymentowania.
Jej życiowa przygoda zaczęła się w rodzinnej Sardynii, gdzie od lat Filomena rozwijała swoje zainteresowanie wielojęzycznością wykorzystując scenę laboratoriów teatralnych na Uniwersytecie Językowym w Cagliari. W 2001 roku wyjeżdża do Anglii, bo przekonała się, że: tutaj łatwiej pracować z ludźmi z każdej części świata nad stworzeniem języka teatralnego, który będzie ponad wszelkimi granicami, używając w tym celu dostępnych nam środków: słowa, muzyki, tańca.
"Teatr kombinowany"
W ten sposób powstają również pomysły na spektakle. Często bywa, że podczas pracy z pewną grupą ludzi rodzi się chęć pracy nad tekstem sztuki lub innym, byle związanym z problematyką społeczną. Pracujemy nad tekstem już istniejącym, każdy z nas, zamiast wiernie go odtwarzać, przekształca go zgodnie z indywidualnym podejściem. Takie zabiegi nazywamy "teatrem kombinowanym". W ten sposób w 2004 roku powstał spektakl "Not in my name", w którym zagrało 10 aktorów pochodzących z różnych części Europy. Ich języki zostały wymieszane. Show opowiada historię Karli Tucker, pierwszej od czasów wojny secesyjnej skazanej na śmierć kobiety. Rzecz miała miejsce w Teksasie w 1998 roku, za czasów rządów wówczas jeszcze gubernatora, Georga W. Busha.
Tekst na ciałach aktorów
Theatralia utrzymują tradycję wielojęzyczności również w ostatnim dziele wystawionym w listopadzie 2006 w eksperymentalnym Camden People's Theatre. "Il Misterioso" to sztuka oparta na tekście Stefano Benni przedstawiająca życie i twórczość Theloniousa Monka, wielkiego mistrza jazzu zmarłego w 1982 roku. Spektakl odbywa się z udziałem samych widzów: wchodząc do sali przypominającej klub jazzowy z lat pięćdziesiątych każdy otrzymuje karteczkę ze zdaniem do wypowiedzenia podczas spektaklu. Widzowie mogą również zasiąść obok aktorów ukrywających się wśród publiczności.
Mówiąc o wielojęzyczności nasuwa się pytanie o trudności, jakie mogą pojawić się w przekładzie tekstu z języka włoskiego na angielski. Największą trudnością są tłumaczenia. W przypadku tekstu o charakterze poetyckim, jak "Il Misterioso", ryzyko polega na utracie poezji zawierającej się w dźwięku wyrazów. Dźwięk ma swój język, zamknięty w rytmie samego wyrazu, a to jest nieprzetłumaczalne na angielski. Filomena decyduje się na zachowanie niektórych części tekstu w języku włoskim. Projekcję wersji włoskiej rzucaliśmy na ciała aktorów, którzy w tym samym czasie recytowali tekst w języku angielskim.
Wydaje się, że takie zabiegi skutkują. Przykładem może być Valentina, włoska studentka ucząca się w Londynie: Mój angielski nie jest jeszcze idealny. Dzięki dwujęzyczności spektaklu mogłam bez problemu śledzić bieg wydarzeń, pomaga w tym również taniec i obraz.
Teatr używający wielu języków to jednak nie nowość. W teatrze dla głuchoniemych często występuje tłumacz, który przekłada tekst na język migowy. Podczas sztuk teatralnych granych w całości w obcych językach nieodzowną pomocą są wyświetlane napisy. Tego rodzaju fortele zadziałają, wyjaśnia Campus, nawet jeśli widz może przez to przeoczyć niektóre gesty i wyrażenia aktora.
Story by
Translated from Theatralia, se il teatro diventa Babele