Tako rzecze Wikipedia
Published on
Translation by:
Żaneta Pniewska
Wikipedia powstała w 2001 roku. Od tego czasu stała się ona jednym z najczęściej wykorzystywanych źródeł informacji na całym świecie. Jednak skoro treść milionów stron internetowej encyklopedii może być anonimowo edytowana w dowolnym momencie, skąd wiadomo, co jest wiarygodne a co nie?
Robbie Williams zjada zwierzęta domowe w pubach w celach zarobkowych, a David Beckham był chińskim bramkarzem w XVIII wieku.
Te wpisy, które kiedyś rzekomo pojawiły się na Wikipedii, darmowej encyklopedii internetowej, mogą wydawać się śmieszne. Ale zaufanie pokładane w informacjach czerpanych ze strony przez miliony ludzi, którzy wchodzą na Wikipedię każdego dnia, już nie jest takie zabawne.
Według statystyk podawanych przez samą stronę, łączna liczba wyświetleń Wikipedii wynosi 19,545 miliarda, a liczba pojedynczych odwiedzających każdego dnia przekracza 13 milionów. Niektórzy z nich wchodzą na stronę, żeby zdobyć szybkie informacje na temat, który ich interesuje albo żeby wygrać zakład z przyjaciółmi. Zazwyczaj zdają sobie sprawę z tego, jak działa Wikipedia, tj. że jedyne czego potrzeba, żeby stworzyć albo edytować artykuł to połączenie z Internetem. Proste, darmowe i, co ważne, anonimowe.
Aby sprawdzić jak to działa, założyłam konto na Wikipedii (co zajęło mi mniej niż 10 sekund) i otworzyłam losowo wybraną stronę w trybie edycji. Zmieniłam zwykłe zdanie na stronie Festiwalu Filmowego w Sarajewie z „Festiwal Filmowy w Sarajewie to najważniejszy i największy festiwal filmowy w Europie Południowo-Wschodniej, a także jeden z największych w całej Europie” na „Festiwal Filmowy w Sarajewie to jeden z festiwali filmowych w Europie”. Kiedy odświeżyłam stronę, edytowany przeze mnie fragment już się wyświetlał. To co napisałam, nie było nieprawdą, ale pokazuje, jak łatwo jest manipulować informacją.
„Wierzę, i to nie bezpodstawnie, że większość wolontariuszy to ludzie, którzy dzielą wizję i ideę bezpłatnego dostępu do informacji i wiedzy dla każdego i wszędzie” – powiedziała mi w wywiadzie udzielonym dla cafébabel ekspert ds. umiejętności korzystania z mediów Vanja Ibrahimbegovic Tihak z Sarajewa. „Jednak czy to oznacza, że powinniśmy ślepo wierzyć wszystkiemu, co wyczytamy na Wikipedii? Nie. Jak możemy być pewni, że każdy z 80 tysięcy zaangażowanych w tworzenie strony internautów dokładnie sprawdził i potwierdził wszystkie informacje, które umieścił w sieci?”.
Kto edytuje Wikipedię?
Najbardziej obszerna wersja Wikipedii (w języku angielskim) zawiera obecnie ponad 5 milionów artykułów, a każdego dnia pojawia się średnio 800 nowych haseł. Na całej platformie znajduje się 38 milionów artykułów w 250 różnych językach.
Jednak badanie przeprowadzone w zeszłym roku przez Uniwersytet Oksfordzki pokazało, że zdecydowana większość artykułów i korekt na stronie pochodzi głównie z zachodnich źródeł. Prawie połowa wszystkich haseł została stworzona przez mieszkańców zaledwie pięciu krajów: Zjednoczonego Królestwa, Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Francji i Włoch. To również kraje, w których Wikipedia jest używana najczęściej.
Aby spróbować zwiększyć liczbę artykułów z centralnej i wschodniej Europy, twórcy Wikipedii zorganizowali konkurs pisania artykułów Wikimedia CEE Spring Competition 2016, dzięki któremu opublikowano tysiące nowych haseł dotyczących historii, kultury, tradycji i społeczeństw z takich krajów europejskich jak Bułgaria, Polska i Ukraina.
Im więcej artykułów autorstwa wolontariuszy z całego świata pojawia się na stronie, tym więcej opublikowanych nieprawdziwych informacji. Jednak sceptyczne nastawienie do treści artykułów Wikipedii nie jest powszechne.
Twórcy Wikipedii stworzyli długą listę znanych oszustw definiowanych jako „jasny lub celowy zamiar zmyślenia czegoś”. Wśród nich znajdował się m.in. artykuł według którego pupilem Lorda Byrona był krokodyl. Informacja tę można było znaleźć online przez ponad osiem lat. W końcu została wykryta i usunięta w 2015 roku. Do tego czasu brytyjski magazyn Sunday Times opublikował artykuł, w którym pojawiła się wzmianka, że sławny poeta dzielił swój dom z gadem.
„Nie możemy być pewni, że wszyscy twórcy mają dobre intencje” – mówi Tihak. „Jednak nawet jeśli chcielibyśmy się skupić na pozytywach, zawsze musimy pamiętać, że każdy, zarówno twórca portalu jak i jego użytkownik, reprezentuje swoje własne przekonania. Przejawiają się one w sposobie, w jakim tworzą oni zawartość strony lub w tym, jak ją rozumieją. Tego rodzaju uwarunkowania mają wpływ na wszystkie informacje, które się nam podaje, online i offline. Musimy mieć to na uwadze przy ocenie wiarygodności danej informacji”.
Jeśli myślisz, że wiesz – sprawdź dwa razy
To czy z Wikipedii powinni korzystać dziennikarze jest kwestią do przedyskutowania, jednak strona jest bardzo często odwiedzana przez studentów, którzy traktują ją jako źródło innych przypisów bibliograficznych. Na niektórych uniwersytetach jest to nawet polecana praktyka. Kiedy szukamy czegoś w wyszukiwarce Google, hasło z Wikipedii często pojawia się jako jeden z pierwszych wyników. Jednak dogłębne zbadanie tematu wymaga dotarcia do większej liczby źródeł, jako że te potwierdzające wiarygodność artykułów również mogą być fałszywe.
Artykuł z 2013 roku zatytułowany „Kto się boi recenzji?” („Who's Afraid of Peer Review?”), opublikowany w Science magazine przez Johna Bohannona, opisuje eksperyment autora, który polegał na dystrybucji zmyślonych prac naukowych zawierających ewidentne błędy. Bohannon wysłał artykuły do ponad 300 darmowych czasopism naukowych, z których ponad połowa je zaakceptowała.
„Moja rada dla wszystkich użytkowników Wikipedii w zasadzie pokrywa się z radą [współzałożyciela strony] Jimmy’ego Walesa ” – kończy Tihak. „W zależności od informacji, której potrzebujesz, spędzasz mniej lub więcej czasu na sprawdzaniu źródeł cytowanych na Wikipedii i ewentualnie szukasz dalej, jeżeli jesteś dziennikarzem czy studentem”.
Nawet Wikipedia twierdzi, że Wikipedia nie jest wiarygodnym źródłem. Czy w związku z tym powinniśmy jej ufać?
Translated from In Wikipedia We Trust?