Syreni śpiew: Stare Miasto
Published on
Story by
Jakub Iwanowski
Syrenka to herb Warszawy i – oprócz Pałacu Kultury i Nauki – jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli stolicy Polski. Można ją spotkać w różnych częściach miasta: nad Wisłą, na rynku Starego Miasta, przed urzędem dzielnicy Pragi Południe i w wielu innych miejscach. Często mijamy ją nieświadomi jej obecności.
Niniejszym artykułem rozpoczynam cykl opowiadający o syrenkach warszawskich. Specjalnie nie używam tu formy „warszawskie syrenki”, ponieważ uważam, że zasługują na wyodrębnienie spośród innych przedstawicielek swojego rodu, ze względu na więzy łączące je z Warszawą. Są w różnym wieku, każda ma inną historię i każda jest wyjątkowa. Dziś opowiem o dziejach jednej z najbardziej znanych syrenek – tej, która znajduje się na rynku Starego Miasta.
Jej ojcem był Konstanty Hegel, który przygotował projekt, według którego odlano ją z cyny i następnie pokryto brązem galwanicznym w odlewni Karola Mintera. Umieszczono ją na cokole 7 sierpnia 1855 r. pośrodku rynku w miejscu ratusza wyburzonego w 1818 r. Wyglądała inaczej niż współcześnie: basen miał kształt ośmioboku i zdobiony był gzymsami, płycinami i maskami lwów. Na początku XX w. cokół zamieniono na skałę z wydrążoną grotą.
Na rynku znajdowało się targowisko, które 1 stycznia 1913 r. przeniesiono na Mariensztat i rozpoczęto uporządkowywanie rynku. Zmiany nie ominęły także naszej syrenki. W 1914 r. umieszczono ją w nowym basenie o kształcie ośmioboku, który obłożono czerwonym piaskowcem. Z tego samego materiału wykonano dwadzieścia sześć słupków, otaczających basen i połączonych łańcuchem. Samą syrenkę postawiono na prostopadłościanie ozdobionym delfinami, z których woda wlewała się do basenu. Syrenka pozostała na tym miejscu do 1928 r., kiedy to z inicjatywy Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, w związku z odnową barokowych kamieniczek znajdujących się przy rynku, przeniesiono ją do magazynu magistratu pod wiaduktem mostu Poniatowskiego, gdzie przeczekała do 1931 r. Wtedy to została oddana klubowi wioślarskiemu „Syrena” przy ulicy Solec 8.
Czasy wojenne nie były łaskawe dla naszej bohaterki. Ucierpiała znacznie podczas powstania warszawskiego: straciła lewą rękę, szablę i tarczę, mocno podziurawiły ją kule. Odnowiona w zakładzie Braci Łopieńskich, znalazła nowy dom w Centralnym Parku Kultury na Powiślu. Stanęła na kwadratowym cokole projektu Zygmunta Stępińskiego. Stała tam do 1969 r., kiedy to została uszkodzona przez chuliganów: oderwano jej znowu rękę i szablę. Po remoncie w 1972 r. znalazła się na murach Starego Miasta, w miejscu, gdzie była kiedyś Baszta Marszałkowska. Niestety i tu była kilkukrotnie niszczona. Wyremontowano ją jeszcze w 1985 r., a w 1999 r. powróciła na rynek.
W 2008 r. poddano ją renowacji, na chwilę ponownie pojawiła się na swoim cokole, ale wkrótce potem zastąpiła ją identyczna kopia wykonana z brązu. Oryginał przekazano Muzeum Historycznemu m. st. Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy).
Jak widać, syrenka z rynku Starego Miasta nie miała łatwego życia, tak bardzo przypominającego losy Warszawy: wojna, odbudowa, przesiedlenie. Może i spowszedniała mieszkańcom stolicy. Obecnie można pojeździć wokół niej, a właściwie jej kopii, na łyżwach. Pamiętajmy o jej niezwykłej historii.
.
Opracowano na podstawie: Maria Marzena Grochowska „Pomnik Syreny- symbol Warszawy”; http://warszawa.wikia.com/wiki/Pomnik_Syrenki_na_Starym_Mie%C5%9Bcie