Nobel dla Orhana Pamuka
Published on
Translation by:
karina jurkiewicz
Turecki pisarz, który sprowokował do konfrontacji rząd własnego kraju, otrzymał literacką nagrodę Nobla.
To byłą kontrowersyjna, a zarazem łatwa do przewidzenia decyzja. Szwedzka Fundacja Nobla Przyznała nagrodę Pamukowi, za jego wkład do światowej literatury. Zaznaczyli, że "w poszukiwaniu melancholijnej duszy swojego rodzinnego miasta odkrył nowe symbole zderzenia i przenikania się kultur". Pamuk odbierze nagrodę wysokości 1,1 miliona euro 10 grudnia w Sztokholmie.
Orhan Pamuk: Siła pisania płynie z refleksji
Orhan Pamuk urodził się w 1953 roku w Istambule w dzielnicy Haliç, w bogatej rodzinie frankofilskiej. Ukończył studia z zakresu architektury i dziennikarstwa, przed rozpoczęciem kariery pisarskiej spędził 3 lata w Stanach Zjednoczonych. On, który spoglądał na świat z perspektywy swojego okna i swoich książek, nierzadko spotykał się z zarzutami, że brak mu życiowego doświadczenia. Zdaniem Orhana Pamuka, powieść jest największym wynalazkiem zachodniej cywilizacji. Pozostający pod wpływem dwojakiej tureckiej kultury, z jednej strony tajemniczego Orientu, z drugiej - zdobywczego Zachodu, Orhan jest przedstawicielem nowego pokolenia literackiego w Turcji. Popularność zyskał dzięki powieściom "Czarna księga" (1990) i "Nowe zycie"(1995). Był pierwszym intelektualistą muzułmańskim, który opowiedział się po stronie Salmana Rushdiego, odmawiając tym samym tytułu "artysty na usługach państwa". Za swoje publiczne wypowiedzi, w których powtarzał, że Turcy zamordowali 30 tys. Kurdów i milion Ormian, został w 2005 roku oskarżony o obrazę narodu tureckiego.
Wielcy przegrani:
Milan Kundera "powieść musi zniszczyć naszą pewność"
"Nieznośna lekkość bytu" z 1984 roku wprowadziła go na światowe salony, a wszystkie jego utwory cieszą się niesłabnącą popularnością wśród szerokiej publiczności. Jednak nazwisko Kundery rzadko pojawiało się na liście nagrodzonych: Nagroda Medici (dla najlepszej powieści zagranicznej opublikowanej we Francji - przyp.tłum.) za "Życie jest gdzie indziej" (1973) oraz Nagroda Krytyków Akademii Francuskiej za esej "Sztuka powieści" (1987) to jedne z niewielu. Milan Kundera wychował się w rodzinie z tradycjami artystycznymi. Idąc w ślady ojca, pianisty, Milan najpierw zadebiutował w muzyce, a następnie rozpoczął studia w zakresie literatury i kina na Uniwersytecie Karola w Pradze. Swoje pierwsze wiersze opublikował w 1957 roku. W Czechosłowacji, pozostającej pod jarzmem sowieckim, Kundera uchodził do 1967 roku za oddanego i cenionego aktywistę komunistycznego. W proteście przeciw polityce Partii, opublikował "Żart", gdzie wyraził dobitną krytykę stalinowskiego systemu. Wkroczenie Armii Czerwonej do Czechosłowacji, mające zdusić próby reform demokratycznych, przypieczętowało jego decyzję o rezygnacji z zaangażowania politycznego. W efekcie został wyrzucony z Partii Komunistycznej i stał się pisarzem "zakazanym". W 1975 roku opuścił Pragę i schronił się we Francji. Początkowo był nauczycielem akademickim na Uniwersytecie w Rennes, następnie wykładał na prestiżowej Ecole des Hautes Etudes des Sciences Sociales (Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Paryżu - przyp.tlum.) Po otrzymaniu francuskiego obywatelstwa w 1981 roku Kundera kontynuował działalność pisarską już w języku francuskim, odnosząc przy tym dalsze sukcesy literackie: "Tożsamość" (2000) czy "Niewiedza" 2003. Surowość i powaga w sposobie wyrazu to niezmienne wyznaczniki jego stylu.
Antonio Lobo Antunes: "jestem najdociekliwszym speleologiem depresji"
Wielka postać literatury portugalskiej, Antonio Lobo Antunes, urodził się w 1942 roku w Lizbonie. Za przykładem ojca, znanego neurologa, został psychiatrą, ale nie zaprzestał kultywowania pasji do literatury, a szczególnie francuskich klasyków. Mimo że swój pierwszy tomik wierszy wydał w 1955 roku, to dopiero na początku lat 80., po sukcesie drugiej powieści "Tyłki Judasza" (1985), zdecydował poświęcić się całkowicie karierze pisarskiej.
Na początku lat 70., oddelegowany jako lekarz wojskowy, Antunes pojechał do ogarniętej wojną domową Angoli. Wydarzenia tego okresu zapadły mu tak głęboko w pamięć, że w 1982 roku wydał powieść "Poznanie piekła" - historię młodego lekarza, pracującego w szpitalu psychiatrycznym. W swoich utworach pisarz zawsze odnosi się do portugalskiego społeczeństwa, jego instytucji, władzy i zakłamania. Antunes to człowiek-fikcja, jak sam siebie określa, jak gdyby zapominając, że dorastał w czasach dyktatury Salazara.
Péter Esterhazy: "Wielka Historia nie omija życia zwykłych ludzi"
Porównywany niekiedy do Bułchakowa, a niekiedy do Kafki, Péter Esterhazy (ur. 1950) pojawił sięna literackiej arenie międzynarodowej na początku XXI wieku. W "Harmonii Celestis" (2000), autor opisał dzieje swojej rodziny, jednego z najstrszych arystokratycznych rodów na Węgrzech, ograbionego z majątku przez władze komunistyczne. Dwa lata później ukazało się "Wydanie poprawione". W trakcie przeglądania archiwów państwowych Esterhazy znalazł bowiem informację, ze jego ojciec był przez ponad 20 lat informatorem komunistycznych służb bezpieczeństwa. Zdrada niczym w tragedii greckiej. O ile w "Harmonii Celestis" dominuje surowy, wręcz miażdżący styl, to w drugiej części górę biorą emocje. Obie powieści próbują odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób Historia burzy życie pojedynczego człowieka. Na kilka dni przed obchodami rocznicy powstania na Węgrzech w 1956 roku, pisarz przypomina, że w Europie Wschodniej jeszcze długo nie zapanuje spokój.
©: Milan Kundera (Gallimard); Pamuk et Esterhazy (J. Sassier/ Gallimard); Antònio Lobo Antunes (Mathieu Bourgois)
Translated from Prix Nobel de littérature à Orhan Pamuk