Participate Translate Blank profile picture
Image for Dlaczego Europa organizuje konkurs na najpiękniejszy minaret?

Dlaczego Europa organizuje konkurs na najpiękniejszy minaret?

Published on

kulturaSpołeczeństwo

Dość specyficzny konkurs piękności zorganizowany przez europejskie instytucje i organizacje pozarządowe. To nie żaden pokaz strojów kąpielowych, ale wybór najpiękniejszego minaretu w Europie. Nagroda? Inna wizja islamu na kontynencie przesiąkniętym antymuzułmańską retoryką. Studentka politologii i student historii sztuki wyjaśniają nam, jaka jest stawka tego kontrowersyjnego konkursu.

W rywalizacji wzięło udział ponad 200 europejskich minaretów i to właśnie Madni Jamia Masjid w Bradford został szczęśliwym zwycięzcą. W skład jury weszli nadzwyczaj różnorodni członkowie: instytucje takie jak Rada Europy, Organizacja Konferencji Islamskiej (OIC), organizacje pozarządowe – COJEP (Panafrykański Kongres Młodzieży i Patriotów) i Emisco (Europejska Muzułmańska Inicjatywa na rzecz Spójności Społecznej). W obradach uczestniczyli również specjaliści (architekci, fotografowie) oraz przedstawiciele innych religii (Żydzi i protestanci). „Wybieraliśmy spośród tzw. « imigracyjnych » minaretów, czyli zbudowanych przez ostatnie 50 lat”, wyjaśnia Veysel Filiz, wiceprzewodniczący i rzecznik prasowy COJEP-u, „Jak świadczy już sam różnorodny skład jury, nasza inicjatywa jest dowodem na pragnienie życia we wspólnocie”.

Płachta na byka

Głównym celem projektu była reakcja na referendum w sprawie budowy minaretów przeprowadzone w Szwajcarii w 2009 r., czyli, mówiąc ogólniej, na coraz częstszą w dyskursie i mentalności retorykę antyislamską. Dla przykładu, w ostatnim sondażu IFOP [odpowiednik polskiego OBOPu – przyp. tłum.] dla dziennika Le Monde realizowanym we Francji i Niemczech, ankietowani mieli określić swój stosunek do islamu, wybierając spośród wyselekcjonowanych wyrazów. „Odrzucenie zachodnich wartości”, „fanatyzm”, „przemoc” zostały przeciwstawione „demokracji”, „sprawiedliwości” i „wolności”. Taki dobór słów nie tylko prowokuje dwubiegunową wizję Islamu, a więc nieobiektywny rezultat, nie znajdujemy tu również żadnego kryterium kulturowego. Opinia Francuzów na temat Islamu pozostaje więc zredukowana do postawy politycznej, a sondaż eksponuje cechy negatywne... lub abstrakcyjne.

Istotą konkursu jest przyjęcie postawy innej niż nieufność przy równoczesnym zaakcentowaniu estetyki i architektonicznego charakteru europejskich meczetów. „To widoczny aspekt minaretu, który miałby się zdecydowanie wpisać w krajobraz miejski”, dodaje Veysel Filiz. I właśnie symboliczny wymiar minaretu znajduje się w centrum dyskusji. W kontekście strachu przed islamem, ten element architektoniczny jest postrzegany jako symbol agresji i zawłaszczenia sobie przestrzeni, do tego stopnia, że wszelkie odniesienia do kulturowego i religijnego dziedzictwa Islamu mogą być postrzegane jako prowokacja, czy nawet groźba.

do przeczytania: nasze dossier Istambuł dla początkujących

W przypadku meczetu, minaret pełni tę samą funkcję, co dzwonnica w kościele – służy zarówno nawoływaniu wiernych do modlitwy, jak i dostrzegalnie zaznacza obecność religii w przestrzeni miejskiej. Otóż w Europie ta pierwsza funkcja nie miała nigdy racji bytu. Wśród nielicznych europejskich meczetów posiadających minaret, praktycznie żaden nie ma prawa wzywać do modlitwy. Wprowadzono kilka alternatywnych rozwiązań: projekt sygnału świetlnego dla meczetu w Marsylii, ograniczona do trzech liczba apeli w przypadku meczetów angielskich, ale, ogólnie rzecz biorąc, rola europejskich minaretów ogranicza się do „podkreślania” religijnego charakteru budowli.

Wartości estetyczne poza „strachem przed Innym”

Wybrane meczety w większości aczkolwiek świeżej daty, pozostają mało nowatorskie. Prezentują bowiem styl „retrospekcyjny”, odwołując się do architektonicznej tradycji krajów świata arabskiego. Tak więc, meczet w Bradford wyróżniony przez jury jest imitacją meczetów z okresu irańskiego średniowiecza oraz panowania Mongołów w Indiach . We Francji szczególną popularnością cieszy się styl krajów Maghrebu, jak było już w przypadku Wielkiego Meczetu w Paryżu, zbudowanego w latach 1922-1926 w stylu hiszpańsko-mauretańskim bardzo cenionym na początku XX wieku. Jedynie meczet w Strasburgu, którego kopuła zdobiona wystającymi elementami nadaje temu miejscu kultu zaskakującego kształtu, łączy w sobie tradycję i innowację. Zrozumiałym jest więc, że konkurs na najpiękniejszy minaret nie ma wyróżnić immanentnych cech tych budowli, ale to, czy komponują się one z krajobrazem miejskim.

Czy jest to adekwatna odpowiedź na wrogość w stosunku do Islamu wyrażaną przez Europę? Jeśli gusta architektoniczne Europejczyków okażą się trudne do zmienienia, atakowanie zbiorowego lęku z perspektywy estetycznej pozostanie skutecznym sposobem na zaniechanie choćby na chwilę ideologicznych waśni wokół Islamu. Czy wielką wygraną nie zostałaby wtedy różnorodność kulturowa Europy?

Fot. (cc)habeebee/flickr : mosquée de Bradford : ©Ahmed Krausen

Translated from Islam et Europe : pourquoi un concours du plus beau minaret ?