Arabska Wiosna Ludów 2011 a upadek komunizmu w 1989
Published on
Story by
Daniel Novotny
Translation by:
Milena FaytSpojrzenie na historyczne doświadczenie Europy Środkowo-Wschodniej w kontekście transformacji krajów Maghrebu - punkt widzenia Daniela Novotnego, wicedyrektora centrum naukowego stowarzyszenia stosunków międzynarodowych w Pradze.
Maghreb musi zmierzyć się z falą wstrząsów, która odcisnęła trwałe piętno na sytuacji polityczno-społecznej w krajach regionu. Niektórzy z tutejszych analityków politycznych i ekonomistów doszukują się w obecnej północnoafrykańskiej sytuacji analogii z falą demokratyzacji, jaka przetoczyła się przez europejskie kraje postkomunistyczne w 1989 r. Oba procesy znacznie się od siebie różnią w sferze wyzwań w dziedzinie bezpieczeństwa i procesie budowania państwa oraz spójności narodowej. Niemniej jednak, rozwój gospodarczy i proces transformacji politycznej w obu regionach posiadają wiele cech zbieżnych.
Demokratyczne przemiany bez rozlewu krwi
Transformacja nigdy nie przebiega gładko i bezboleśnie. Chociaż kraje Europy Środkowo-Wschodniej zmagały się z konsekwencjami dwóch wojen światowych i trwających ponad cztery dekady rządów komunistycznych, nigdy nie były całkowicie oderwane od swoich zachodnioeuropejskich sąsiadów. Państwa te osiągnęły demokratyczny status środkami pokojowymi i z powodzeniem przyjęły ustrój wielopartyjny. Kraje Maghrebu mogłyby »przerobić« środkowoeuropejską lekcję w imię swojej transformacji i empirycznie poprzeć tezę, że przejście od reżimu totalitarnego do pluralizmu musi opierać się na wolnych mediach oraz prężnych instytucjach zdolnych do zaprowadzenia rządów prawa i ukrócenia przypadków nadużycia władzy. Rola odpowiedzialnych i wsłuchujących się w swoich obywateli elit politycznych jest tu nie do przecenienia.
Kraje Europy Środkowo-Wschodniej uniknęły »bałkanizacji«
Bałkanizacja to proces fragmentaryzacji byłej Jugosławii, w wyniku którego powstały mniejsze, wrogie sobie polityczne podmioty. Dla odmiany, Czechy oddzieliły się od Słowacji w procesie tzw. »aksamitnej rewolucji«, unikając konfliktów na tle rasowym bądź etnicznym. Pokojowa transformacja w Europie Środkowo-Wschodniej była możliwa dzięki skutecznym strategiom rozwiązywania konfliktów i respektowaniu praw mniejszości. Podobnie powinny postąpić kraje Maghrebu. Jeśli Arabska Unia Maghrebu chce spełnić pokładane w niej oczekiwania, i jeżeli Afryka Północna ma ambicje stać się stabilnym i przyjaznym zagranicznym inwestycjom rejonem, konflikt marokańsko-algierski o Saharę Zachodnią musi zostać trwale zażegnany.
Promocja współpracy między organizacjami pozarządowymi
By wzmocnić poczucie bezpieczeństwa swych obywateli, państwa Maghrebu powinny pokusić się o »oddolne« budowanie bezpieczeństwa poprzez promowanie wartości niezbędnych dla przetrwania różnych grup społecznych i etnicznych, chociażby przez nadanie im minimalnego wsparcia socjalnego, zagwarantowania udziału przy podziale środków i zniesienia barier w dostępie do sprawowania władzy.
Integracja regionalna
Wzajemna współpraca regionalna pobudziłaby zrównoważony wzrost gospodarczy w krajach Maghrebu i wzmocniłaby ich pozycję w negocjacjach z krajami Unii Europejskiej. Poprawa infrastruktury pozytywnie wpłynęłaby na konkurencyjność maghrebskich gospodarek i przyciągnęłaby więcej zagranicznych inwestorów. Wraz z końcem XIX wieku kraje Europy Środkowo-Wschodniej przeszły proces industrializacji i modernizacji, którego nie zniweczyły nawet cztery dekady ustroju totalitarnego. W czasie komunizmu nie doszło do całkowitego zerwania więzów handlowych z Zachodem i nie zniszczono infrastruktury zapewniającej Europie Środkowo-Wschodniej trwałe połączenie z państwami po drugiej stronie żelaznej kurtyny. Proces przekształcania i wzmacniania kontaktów z zachodnioeuropejskimi sąsiadami ułatwiła również inicjatywa zwana Grupą Wyszehradzką, zapoczątkowaną przez Czechy, Węgry, Polskę i Słowację.
Kraje postkomunistyczne powinny zastanowić się nad tym, w jaki sposób ich historyczny bagaż doświadczeń mógłby pomóc państwom Afryki Północnej uniknąć pułapek transformacji systemowej, zmierzającej od autorytaryzmu do ustroju demokratycznego. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej mogłyby także pokusić się o wzmocnienie swojej pozycji strategicznej w państwach Maghrebu.
Autor artykuł należy do Stowarzyszenia ds. Stosunków Międzynarodowych w Pradze
Fot. (cc) Numerius/ Anders/ Flickr
Story by
Translated from Arab spring 2011 and Europe’s fall of communism in 1989