ΓΙΑΤΙ Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ "ΚΑΙΓΕΤΑΙ" ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Published on
Πώς κάνουν μπίζνες οι γυναίκες; Ιστορίες από τα δανειά τους, τις ανησυχίες τους, τη φασίνα στο κτίριο που αγόρασαν με το δάνειο.
«Οι γυναίκες σήμερα οδηγούν την παγκόσμια οικονομία»…[1]ως καταναλώτριες!
Η ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης και μία από τις δυνατότερες του κόσμου, έχει σοβαρούς λόγους να ανησυχεί. Η δεύτερη εξαγωγική δύναμη του πλανήτη, για να διατηρήσει στα επόμενα χρόνια την οικονομική της ισχύ και την περαιτέρω ευημερία της, θα πρέπει να φέρει στο έδαφός της κόσμο, εκατομμύρια[2] επιστημονικά καταρτισμένους μετανάστες ή να μοχλεύσει εντονότερα και να δώσει κίνητρα στις εγχώριες υπάρχουσες, εν δυνάμει παραγωγικές ομάδες της κοινωνίας όπως οι γυναίκες.
Σε αυτό το πλαίσιο, εύκολα καταλαβαίνει κανείς, ότι το θέμα της γυναικείας επιχειρηματικότητας δεν εντάσσεται σε μια λογική με κατάλοιπα από φεμινιστικές ανησυχίες αλλά πρόκειται για την οικονομική πραγματικότητα του πιο πολυπληθή, φήμη ‘πειθαρχημένου’ λαού της Ευρώπης.
Όμως, αυτή δεν είναι όλη η ιστορία.
Με αφορμή το δικό της πρόβλημα και τις λύσεις που η Γερμανία βλέπει, σήμερα, προσφέρει το ‘τραπέζι’ στη συζήτηση για την ενδυνάμωση των γυναικών σε όλο τον κόσμο. Στην αποστολή που οργάνωσε το ομοσπονδιακό Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών, με θέμα τις γυναίκες, ιδρύτριες επιχειρήσεων και τις γυναίκες σε ηγετικές θέσεις, έδωσαν το παρόν δυναμικές κυρίες από τέσσερεις ηπείρους[3]. Δημοσιογράφοι και επιχειρηματίες από τη Νότια Αφρική, το Μεξικό, το Ουζμπεκιστάν, η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Βομβάης, επιχειρηματίες και διευθύντριες οργανισμών από την Καραϊβική, τον Καναδά, το Ελ Σαλβαδόρ, τη Βραζιλία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Νότια Κορέα, την Αλγερία και άλλες. Έχει κάτι κοινό ο Καναδάς και η Ινδία ως προς την καθημερινότητα των γυναικών και την πολιτική για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα; Μάλλον όχι, πρόκειται για τόσο διαφορετικές κοινωνίες όπου ίσως το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του ταξιδιού ήταν οι ανταλλαγές και οι συζητήσεις για τις εμπειρίες τους, μεταξύ των γυναικών που συμμετείχαν στην αποστολή.
"All great things begin with a vision", Estee Lauder
Για την Claudia Νeusüss, την επιβλητική συνιδρύτρια του WeiberWirtschaft, ίσως του πρώτου συνεργατικού χώρου της Ευρώπης, το όλο θέμα ήταν και συνεχίζει να είναι ένα αίτημα με πολιτική χροιά. Η ιστορία της ξεκινά λίγο πριν την πτώση του τείχους του Βερολίνου μαζί με άλλες Βερολινέζες όταν αποφασίζουν ότι θέλουν να φτιάξουν το δικό τους επιχειρηματικό χώρο, ένα είδος συλλογικής ιδιοκτησίας. Ιδανικά, έψαχναν για κάποιο εγκαταλειμμένο εργοστάσιο για να το μετατρέψουν σε ένα εργαστήριο εναλλακτικής οικονομίας.
«Ξεκινήσαμε το 1986, χωρίς χρήματα και καμία στήριξη από τους πολιτικούς. Αυτό που ακούγαμε συνέχεια ήταν ότι δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα για ειδικές περιπτώσεις». Για την ίδια, η επιχειρηματικότητα με άξονα τις γυναίκες, έφερνε νέα ηθική και νέες αξίες, σε μία εποχή που δεν την «πολυπάλευαν» με την αντίληψη, τον τρόπο οργάνωσης και τη θέση της οικονομίας στην κοινωνία.«Και όπως πάντα, όταν οι πολιτικοί δεν είναι ενεργοί, οι ακτιβιστές αρχίζουν να δρουν», συμπληρώνει η Γερμανίδα επιχειρηματίας.
Σιγά-σιγά μάζεψαν κάποια χρήματα όμως τα προβλήματα άρχισαν να πολλαπλασιάζονται. Με την πτώση του τείχους του Βερολίνου, οι τιμές στα ακίνητα εκτοξεύτηκαν και κάπου εκεί συνειδητοποίησαν ότι τα χρήματα που κατάφεραν να μαζέψουν δε θα τους έφταναν για το παραμικρό. Το τραπεζικό δάνειο ήταν η μόνη λύση. Βρήκαν ένα παλιό εργοστάσιο καλλυντικών στο Ανατολικό Βερολίνο. Διαπραγματεύτηκαν με 20 τράπεζες πριν η τελευταία προσπάθεια ευοδώσει. «Το δάνειο υψηλό, το κόστος απαγορευτικό! Μία ημέρα πριν υπογράψω, συνειδητοποιώντας τι πηγαίναμε να κάνουμε, ήθελα να κάνω κάτι τρελό, να πέσω με αλεξίπτωτο, να κάνω bundgy jumping όμως και τα δύο ήταν ακριβά οπότε τελικά πήγα μέχρι τη δημοτική πισίνα και έπεσα από τα 10 μέτρα!»
Μία παλιά γερμανική παροιμία λέει: «άρχισε εσύ να πλέκεις και ο θεός θα σου δώσει νήμα», έτσι και στην περίπτωση της Claudia, σιγά-σιγά, το πρωτότυπο για την εποχή αίτημά της ομάδας τους άρχισε να έχει τη στήριξη του τύπου και όπως η ίδια λέει «η δημόσια έκθεση, βοηθά στο να κινητοποιεί λύσεις». «Αν αποτυγχάναμε, θα ήταν πολιτική η αποτυχία. Είχαμε συγκεντρώσει πολλά βλέμματα και είχαμε πλέον και τη στήριξη των πολιτικών».
«Είμαστε ένα εργαστήριο εναλλακτικής οικονομίας»
Το 1989 γεννιέται ο συνεργατικός χώρος WeiberWirtschaft, σήμερα ο μεγαλύτερος συνεργατικός χώρος για γυναίκες στην Ευρώπη, με 1744 μέλη ενώ στο κτίριο δραστηριοποιούνται 60-70 γυναίκες επιχειρηματίες, η κάθε μία από τις οποίες είναι κάτοχος τουλάχιστον μίας μετοχής (η τιμή ανά μετοχή είναι περίπου 103 ευρώ). Από το 2013 έχουν αρχίσει να δίνουν μικρά δάνεια σε γυναίκες που ιδρύουν επιχειρήσεις. Οι άντρες μπορούν να αγοράσουν μετοχές, όμως δεν μπορούν να είναι μέλη της διοίκησης, προϋπόθεση που ήδη σκέφτονται να αναθεωρήσουν.
Όσο για το όνομα Weiberwirtschaft, σύμφωνα με τις ιδρύτριες, έχει μία δόση ειρωνείας, μιας και στα γερμανικά η έκφραση είναι διφορούμενη:Weiber = σύζυγοι, μεγαλύτερες γυναίκες, Wirtschaft (διπλό νόημα): = οικονομία και εστιατόριο. Άρα, από την έκφραση, οι γυναίκες καταλαβαίνουν: οικονομία που διαχειρίζονται οι γυναίκες, ενώ για τους άντρες, ο συνειρμός είναι «μία πάμπ όπου συναντά κανείς γυναίκες.»Η ιστορία τους μεγάλη και δύσκολη όμως όπως λέει η ίδια η Claudia «έχουμε γίνει μάστορες στο πώς να ξεπερνάμε τα εμπόδια. Επιμονή και δέσμευση χρειάζεται.»
«Η επιχείρησή μας είναι μία ιστορία επένδυσης σε μία πολιτική ιδέα. Δεν εξετάσαμε κάποιο εναλλακτικό σενάριο σε περίπτωση που τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά. Ούτε και σήμερα εστιάζουμε στις τριβές γιατί έχουμε πάνω απ΄όλα ένα στόχο. Ήταν καλό που δεν τα ξέραμε όλα από την αρχή. Ήταν το καλύτερο πανεπιστήμιο που θα μπορούσα να φανταστώ. Δεν μετανιώνω για τίποτα» λέει και χτυπάει αποφασιστικά και έντονα τα πόδια της κάτω από το τραπέζι.Για την ψηλή, γοητευτική ξανθιά επιχειρηματία, η γυναικεία επιχειρηματικότητα έχει κάποια εγγενή, κοινωνικά κολλήματα:
- Υπάρχει έλλειψη κοινωνικών προτύπων (role models)
- αντιμετωπίζουν περισσότερα εμπόδια ως προς την εξεύρεση πόρων
- έχουν λιγότερο χρόνο στη διάθεσή τους όπου και αυτός είναι απαραίτητο resource
- το πρότυπο του επιχειρηματία είναι συνήθως άντρας
- οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο φόβο ως προς την αποτυχία
Είναι οι γυναίκες χειρότερες επιχειρηματίες; «Είναι η οικογένεια ανόητε!» 35% των start ups διοικούνται από γυναίκες
Στο σύνδεσμο των εμπορικών επιμελητηρίων της Γερμανίας, CCI, το σπίτι της γερμανικής οικονομίας, ο Dr. Marc Evers, επικεφαλής του τμήματος για τις startup εταιρείες είναι ευθύς: «Το επιχειρηματικό πνεύμα ήταν ανέκαθεν σημαντικό για τη Γερμανία. Τι να κάνουμε, δεν έχουμε ούτε διαμάντια όπως στις χώρες σας, ούτε άλλες πλουτοπαραγωγικές πηγές στο έδαφος, οπότε το μόνο εργαλείο και εφόδιο είναι το επιχειρηματικό πνεύμα των Γερμανών», για να συμπληρώσει λίγο αργότερα,«σήμερα όμως το ενδιαφέρον των νέων να ιδρύσουν εταιρείες έχει καμφθεί. Η Γερμανία είναι από τις λίγες χώρες που οι νέοι θέλουν δουλειά και όχι να γίνουν επιχειρηματίες.»
Με αφορμή το γερμανικό μοντέλο, τι μπορούμε να μάθουμε για το επιχειρηματικό δαιμόνιο των γυναικών; Η περίπτωση της Γερμανίας είναι ενδιαφέρουσα στο βαθμό που η οικονομία είναι μία «υγιής» μίξη καπιταλισμού και κράτους πρόνοιας, έχει σημαντικό αριθμό μεταναστών οι οποίοι είναι είτε αυτοαπασχολούμενοι είτε έχουν τις δικές τους μικρές ή μεγάλες επιχειρήσεις. Από πλευράς κράτους, υπάρχει βοήθεια και η κοινωνία είναι όσο προοδευτική είναι μία δυτική κοινωνία. Πώς όμως αντιλαμβάνονται την κατάσταση οι ίδιες οι γυναίκες; «Άντρες και γυναίκες έχουν τον ίδιο βαθμό δημιουργικότητας, απλά οι γυναίκες ξεκινούν μια επιχειρηματική δραστηριότητα ως δευτερεύουσα εργασία, ως πάρεργο. Προτιμούν τις μερικής απασχόλησης επιχειρήσεις, που όμως έχουν μικρότερα περιθώρια κέρδους και περισσότερες πιθανότητες παύσης.
Ακόμα, σταματούν νωρίτερα και… όπως σε όλα στη ζωή, υπάρχει ο ψυχολογικός παράγοντας: οι γυναίκες, υποτιμούν τις επιχειρηματικές τους δυνατότητες»επισημαίνει ο Dr. Evers. Οι γυναίκες είναι εξίσου καλές επιχειρηματίες όσο οι άντρες, όμως, όπως λέει χαρακτηριστικά, διοικούν πρώτα την “εταιρεία” οικογένεια. «Το Γερμανικό κράτος προσπαθεί με ειδικά προγράμματα για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα να τις ενθαρρύνει, όπως το: "twin" => together, 2 womenwin», που σημαίνει αυτολεξεί: «δύο γυναίκες κερδίζουν». Το κρατίδιο του Βερολίνου υποστηρίζει τη γυναικεία επιχειρηματικότητα με βραβεία, εκθέσεις, συνέδρια, σεμινάρια, κατάλληλα προγράμματα, πληροφορήσεις για τις χρηματοδοτήσεις, συμβουλευτική από μέντορες, και βέβαια δικτύωση.
Σε γενικές γραμμές, άντρες και γυναίκες αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα όπως ένα πολύ συχνό και κοινό πρόβλημα για τη δραστηριότητα των startup είναι ότι οι ιδρυτές, τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να εξηγήσουν την ιδέα τους.
Παρ ’όλα αυτά, η δυνατότητα εξέλιξης των γυναικών επιχειρηματιών είναι διαφορετική…
«Όταν η γυναίκα δεν καταλαβαίνει κάτι, περιμένεις από αυτή να καταλάβει κάτι λάθος.»
Μακριά από την Ευρώπη, για τη Neera Saaggi, την Ινδή Πρόεδρο του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Βομβάης, το θέμα της ενίσχυσης των γυναικών που ασχολούνται με την επιχειρηματικότητά είναι δεδομένο. «Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα να υλοποιήσω όταν εκλέχτηκα στο επιμελητήριο, είναι μια πλατφόρμα όπου οι γυναίκες θα επικοινωνούν μεταξύ τους. Η επικοινωνία ανάμεσα στις γυναίκες είναι διαφορετική και κάποιες φορές, όταν υπάρχουν τριγύρω άντρες τις αποσπούν. Οι άντρες επικοινωνούν με διαφορετικό τρόπο μεταξύ τους και διαφορετικά όταν υπάρχουν τριγύρω γυναίκες». Τα αμιγώς επιχειρηματικά προβλήματα όμως φαίνεται να είναι κοινά στη Δύση και την Ανατολή. «Οι τράπεζες δεν έχουν εμπιστοσύνη στις νέες γυναίκες. Η αντιμετώπιση προς ένα άντρα είναι διαφορετική.»
Για τη Neera, το θέμα της γυναικείας επιχειρηματικότητας είναι θέμα ενός άλλου τρόπου σκέψης στην κοινωνία και ως εκ τούτου, η ενθάρρυνσή τους από τους επίσημους φορείς καθίσταται αναγκαία. «Η γυναίκα πρέπει να ανακαλύψει τις δυνάμεις τις και όχι να προσπαθεί συνέχεια να προσαρμοστεί σε ένα κόσμο ανδρών. Στους περισσότερους εργασιακούς χώρους οι άντρες υπερισχύουν αριθμητικά αλλά και στις υψηλές θέσεις, τα αναγνωρίσιμα συμπεριφορικά σχήματα είναι κυρίως αντρικά. Όταν η γυναίκα δεν δέχεται κάτι, η κυρίαρχη άποψη είναι ότι επιχειρηματικά δεν αντιλαμβάνεται κάτι σωστά και άρα είναι λάθος. Μάλλον όμως περιμένεις από αυτή να καταλάβει κάτι λάθος...»
Η Neera συνεχίζει εξηγώντας πως οι τράπεζες δεν εμπιστεύονται τις νέες γυναίκες για να τις χρηματοδοτήσουν -κάτι που δε συμβαίνει με τους άντρες-, τους συμπεριφέρονται διαφορετικά μιας και η κυρίαρχη εντύπωση είναι τι οι γυναίκες δεν καταλαβαίνουν από νούμερα και ότι είναι πιο πιθανόν να αλλάξουν προτεραιότητα εφόσον θέλουν να δημιουργήσουν οικογένεια. Είναι ψέμα αυτό; Σίγουρα όμως δεν είναι όλη η αλήθεια, «για τη γυναίκα, η πληρότητα δεν είναι μονοδιάστατη» συμπληρώνει η μειλίχια Ινδή.
Προσοχή! Οι κυρίες της ιστορίας μας, δεν διεκδικούν ισότητα, ομοιότητα και άλλες φεμινιστικές αναζητήσεις. Το αίτημά τους είναι διαφορετικό.Η δική τους ιστορία έχει ήδη δεδομένη τη θέση τους στο εργατικό δυναμικό, παλεύουν όμως να μην είναι τα ψευδο-αρσενικά.
Εντύπωση προκαλεί ότι οι γυναίκες επιχειρηματίες που συναντήσαμε, σε αντίθεση με τους άντρες επιχειρηματίες, όταν ρωτούνται τι είναι σημαντικό γι’ αυτές, δεν αναφέρονται σε αφηρημένες έννοιες όπως οι κατάλληλες συνθήκες, η οικονομία κτλ, αναφέρουν όμως συνθήκες από την προσωπική τους ζωή, την οικογένεια και τη στήριξη που λαμβάνουν από τον σύντροφο τους. Συνήθως, βρίσκουν στην οικογένειά τους τον πιο θερμό υποστηρικτή τους.
Η Barbara Jaeschke, διευθύντρια του Γερμανικού σχολείου ξένων γλωσσών, σήμερα πετυχημένη επιχειρηματίας, γεννήθηκε σε οικογένεια αγροτών και όπως λέει η ίδια «το λογικό και επιθυμητό για τον πατέρα μου ήταν να γίνω δασκάλα και να παντρευτώ έναν αγρότη ώστε να έχω σταθερό μισθό αλλά και άπλετο χρόνο το καλοκαίρι να τον βοηθάω με τις αγροτικές δουλειές. Όμως ταξίδεψα, και απέκτησα τον ιό που αποκτούν οι άνθρωποι που ταξιδεύουν, εκτέθηκα σε νέες ιδέες και το μυαλό μου ήθελε να κάνει άλλα πράγματα.» Το όραμα της ήταν να δημιουργήσει ένα campus, μία πανεπιστημιούπολη, δηλαδή ένα τόπο για κοινή ζωή των μαθητών (a life of living together). Πριν από 32 χρόνια, έφτιαξε το GLS Campus Berlin, το πρώτο σχολείο στη Γερμανία με campus. Σήμερα το σχολείο φοιτούν μαθητές με 35 διαφορετικές εθνικότητες.
«Πρέπει να πάρεις αποφάσεις και ρίσκα για να γίνεις επιχειρηματίας, πρέπει πρώτα να το ζήσεις μέσα στο μυαλό σου.» Γι’ αυτό το λόγο, είναι και επιφυλακτική με τα λεφτά που δίνει η κυβέρνηση στους ανέργους. O σύζυγος της, τη στήριξε όχι μόνο υλικά όταν δεν είχε χρήματα αλλά και ψυχικά. "Άκουσε προσεχτικά τους ανθρώπους και το προσωπικό σου. Πρέπει πάντα να βασίζεσαι στο προσωπικό και βέβαια να είσαι συνέχεια σε εγρήγορση. Πάρε τις αποφάσεις σου, πάρε την ευθύνη και δράσε γιατί οι τράπεζες θα χρηματοδοτήσουν την ιδέα μιας επιχείρησης και όχι ένα κτίριο!"
Μία άλλη χώρα που αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα με τη Γερμανία, την έλλειψη εργατικού δυναμικού υψηλού μορφωτικού επιπέδου, είναι ο Καναδάς. Για τη Vicki Saunders, επιχειρηματία από τον Καναδά και συγγραφέα του βιβλίου ¨Think like a ShEO¨, το ζήτημα της γυναικείας επιχειρηματικότητας δεν πρέπει να εξετάζεται από την πλευρά των κοινωνικών συμπτωμάτων του φυλετικού διαχωρισμού αλλά ως θέμα καθαρά οικονομικού ενδιαφέροντος.«Αντιμετωπίζουμε το θέμα της γυναικείας επιχειρηματικότητας ως ένα «αίτημα» ενώ οι γυναίκες είναι μια οικονομική δύναμη.»
Αυτό που πιο πολύ τη ξένισε στη Γερμανία είναι ότι επικρατεί μία σύγχυση ως προς την ηγεσία και το επιχειρείν, «οι γυναίκες με θέσεις σε διοικητικά συμβούλια δεν είναι το ζητούμενο. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την αναζήτηση σταθερότητας και το επιχειρηματικό πνεύμα. Ο επιχειρηματίας ψάχνει πώς θα αλλάξει τα πράγματα, δημιουργεί ιστορία και όχι σταθερότητα.»
_______________________________________
το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο Protagon.gr
[1] «The female economy», Harvard Business Review, Michael J. Silverstein and Kate Sayre, Σεπτέμβριος 2009, «Women now drive the world economy»…
[3] Η υπογράφουσα το παρόν ήταν η μόνη συμμετέχουσα της αποστολής από την Ευρώπη.
* Η Ελίνα Μακρή γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Νομική στη Γαλλία και Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο στο Βέλγιο. Είναι δημοσιογράφος ενώ παράλληλα στήνει πρωτότυπα δημοσιογραφικά εγχειρήματα σε όλη την Ευρώπη. Τον Μάιο του 2012 βραβεύτηκε με το ευρωπαϊκό βραβείο Νεότητας Καρλομάγνος. Είναι συνιδρύτρια τηςOikomedia.com, ενός δικτύου επαγγελματιών από τον χώρο των media σε όλο τον κόσμο, αρχισυντάκτρια της ελληνογερμανικής ιστοσελίδας dialoggers.eu και project manager multimedia έργων σχετικών με τα νέα μέσα και την επεξεργασία δεδομένων, έργα τα οποία πιστεύει ότι θα "ρίξουν φως", θα δώσουν εργαλεία και θα βοηθήσουν τους πολίτες στην κατανόηση των πολύπλοκων θεσμών του συστήματος. Μέσα από τη δημοσιογραφία, ερευνά τρόπους για τη δημιουργία και μετάβαση σε νέες κοινωνικές και πολιτικές δομές